Ile trwa urlop macierzyński po urodzeniu dziecka i jakie dokumenty są potrzebne?

Pokaż więcej

Jakie przepisy gwarantują urlop po urodzeniu dziecka?

Dział ósmy kodeksu pracy jest poświęcony uprawnieniom pracowników związanym z rodzicielstwem. Artykuł 177 kodeksu pracy gwarantuje kobiecie w ciąży i podczas urlopu macierzyńskiego trwałość posady. Pracodawca nie może jej w tym czasie wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy rozwiązanie angażu następuje bez wypowiedzenia z winy pracownicy i reprezentująca ją zakładowa organizacja związkowa zgodzi się na takie rozstanie.

Z kolei po przerwie gwarancję powrotu do pracy zapewnia art. 183 [2] kodeksu pracy. Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego pracodawca powinien dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku. Jeżeli jednak byłoby to niemożliwe, musi powierzyć mu stanowisko równorzędne z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub pracę na innym stanowisku, które odpowiada kwalifikacjom zawodowym pracownika. Na dodatek jest zobowiązany zapewnić mu wynagrodzenie za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu.

Urlop macierzyński z wnioskiem?

Matka nie musi składać wniosku o urlop macierzyński, jeśli będzie go wykorzystywać od dnia porodu, bo otrzymuje go automatycznie. O żadnych wymogach w takiej sytuacji nie wspomina rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz.U. z 2015 r., poz. 2243, dalej: rozporządzenie). Zazwyczaj matki powiadamiają jednak pracodawców o narodzinach syna lub córki i dostarczają akt urodzenia dziecka lub szpitalne zaświadczenie o porodzie (to dokumenty niezbędne do wypłaty zasiłku macierzyńskiego).

Jeśli natomiast matka chce wziąć część urlopu przed porodem, musi złożyć wniosek do pracodawcy w tej sprawie. Podaje w nim swoje imię i nazwisko oraz datę, od kiedy szef ma jej udzielić części urlopu macierzyńskiego. Do wniosku dołącza kopię zaświadczenia lekarskiego wystawionego na zwykłym druku, który określa przewidywaną datę porodu.

Ile trwa urlop macierzyński?

Co do zasady urlop macierzyński na jedno dziecko liczy 20 tygodni. Gdy w jednym porodzie na świat przyjdą bliźniaki, urlop macierzyński wydłuży się do 31 tygodni. Urlop macierzyński wydłuża się także przy innych mnogich porodach, np. 37 tygodni przysługuje kobiecie po urodzeniu pięciorga i więcej dzieci.

Nawet 6 tygodni tego urlopu matka może wziąć przed porodem. To jednak dość rzadka sytuacja, bo zazwyczaj kobiety przed rozwiązaniem wykorzystują zwolnienia lekarskie.

Zasiłek macierzyński w podobnym czasie przysługuje także m.in. ubezpieczonym osobom, które m.in.:

• prowadzą pozarolniczą działalność i które z nimi współpracują,
• pracują na podstawie umowy agencyjnej lub zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług oraz tym, które z nimi współpracują,
• świadczą pracę na podstawie umowy uaktywniającej.

Ile urlopu przysługuje pracownikowi na warunkach urlopu macierzyńskiego?

Zgodnie z art. 183 kodeksu pracy na podobny wymiar urlopu może liczyć pracownik (czyli zarówo matka, jak i ojciec), który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza.

Dla tych osób jest to tzw. urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, który trwa:

• 20 tygodni – w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
• 31 tygodni – przy jednoczesnym przyjęciu dwojga dzieci,
• 33 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,
• 35 tygodni – przy przyjęciu czworga dzieci,
• 37 tygodni – w razie jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci.

Okresy jego wykorzystania są inne niż przy naturalnych porodach. Przysposabiający rodzice mogą wybrać ten czas nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a u dziecka, wobec którego zdecydowano o odroczeniu obowiązku szkolnego, do ukończenia przez nie 10. roku życia.

Kiedy urlop macierzyński może trwać krócej?

Pracownica - matka nie może zrzec się urlopu macierzyńskiego. Może jednak, (jeśli po porodzie wykorzystała co najmniej 14 tygodni), zrezygnować z pozostałej jego części i wrócić do pracy.

Niewykorzystana część urlopu może zostać przyznana ojcu dziecka, który przerywa działalność zarobkową, aby opiekować się potomkiem (art 180 § 4 kodeksu pracy).

Pracownica, która rezygnuje z urlopu macierzyńskiego, musi złożyć do pracodawcy pisemny wniosek o rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przynajmniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy, a pracodawca musi uwzględnić jej oświadczenie.

Równocześnie ojciec dziecka, który chce przejąć opiekę nad synem lub córką, pisemnie występuje do swojego pracodawcy o to, aby udzielił mu pozostałej części urlopu macierzyńskiego, z którego zrezygnowała matka. Takie pismo przedstawia przynajmniej na 14 dni przed startem tego urlopu. Tu także pracodawca nie ma ruchu – musi uwzględnić wniosek podwładnego. Matka dziecka do wniosku do swojego pracodawcy dołącza kopię wniosku pracownika ojca o udzielenie pozostałej części urlopu macierzyńskiego albo kopię oświadczenia ubezpieczonego ojca dziecka o przerwaniu działalności zarobkowej, aby sprawować opiekę nad dzieckiem przez pozostały okres urlopu macierzyńskiego.

Gdy matka choruje lub umiera dziecko

Inne powody przejęcia opieki nad noworodkiem czy niemowlęciem wynikają z dramatycznych okoliczności. Będzie tak np. wtedy, gdy matka choruje i przebywa w szpitalu, jest niezdolna do samodzielnej egzystencji, umiera lub porzuca dziecko. W takiej sytuacji ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi - innemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje prawo przejęcia części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu śmierci matki. Przy porzuceniu dziecka ojciec przejmie urlop macierzyński i zasiłek nie wcześniej niż po wykorzystaniu przez pracownicę po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego.

Mniej urlopu macierzyńskiego będzie mieć także matka, która urodzi martwe dziecko lub niemowlę umrze przed upływem 8 tygodni życia. W takim przypadku - zgodnie z art. 180 [1] kodeksu pracy - pracownicy należy się 8 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie, ale nie krócej niż 7 dni od zgonu dziecka. Matka, która urodziła dzieci żywe i martwe w trakcie jednego porodu, dostanie urlop w takim wymiarze, jaki przysługuje na dzieci pozostałe przy życiu.

Jeśli dziecko umiera po 8 tygodniach życia, pracownica ma prawo do urlopu macierzyńskiego przez 7 dni od jego śmierci. Tej, która urodziła więcej niż jedno dziecko w jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, nie krócej jednak niż przez 7 dni od zgonu dziecka.

Gdy dziecko wymaga opieki szpitalnej, a matka po porodzie wykorzystała 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, to zgodnie z art. 181 k.p. pozostałą jego część będzie mogła wziąć później, gdy dziecko zostanie wypisane ze szpitala.

Matka, która porzuca dziecko lub je umieszcza w placówce opiekuńczo-leczniczej, pielęgnacyjno-opiekuńczej albo w zakładzie rehabilitacji leczniczej, nie ma prawa do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu porzucenia dziecka albo umieszczenia w pieczy zastępczej czy w takiej placówce. Jednak jej urlop macierzyński po porodzie nie może trwać krócej niż 8 tygodni. Tyle wynoszą medyczne wskazania dla okresu połogu, czyli czasu po ciąży i porodzie, w którym cofają się anatomiczne, morfologiczne i czynnościowe zmiany, a organizm wraca do stanu sprzed ciąży.

Co to jest urlop rodzicielski?

W pierwszych tygodniach życia dziecka matka może zdecydować o tym, czy bezpośrednio po urlopie macierzyńskim będzie korzystać z urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. To forma dodatkowej, fakultatywnej płatnej opieki nad dzieckiem. Wprowadziła go nowelizacja kodeksu pracy z 28 maja 2013 r. (DzU z 2013 r., poz. 675), która obowiązuje od 17 czerwca 2013 r.

Aby korzystać z urlopu rodzicielskiego, pracownica musi złożyć do pracodawcy wniosek o jego udzielenie, nie później niż 21 dni po porodzie. Podaje w nim swoje imię i nazwisko, imię i nazwisko oraz datę urodzenia dziecka, na które ma mieć urlop rodzicielski oraz wskazuje datę, od której rozpocząć się urlop rodzicielski. Do wniosku pracownica dołącza skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) albo kopie tych dokumentów, albo kopię zaświadczenia lekarskiego wystawionego na zwykłym druku, gdzie wskazuje się przewidywaną datę porodu.

O takim urlopie można także zdecydować później. Mogą z niego skorzystać oboje rodzice i przebywać na nim w jednym czasie, ale w takim wypadku łączny okres tego urlopu nie przekroczy dopuszczalnej kodeksowej wysokości.

Ile trwa urlop rodzicielski?

Pełny wymiar urlopu rodzicielskiego wynikający z art. 182 [1a] § 1 kodeksu pracy to 32 tygodnie przy urodzeniu jednego dziecka i 34 tygodnie, gdy w jednym porodzie na świat matka wyda więcej dzieci. To oznacza, że rodzicielka jedynaka może pozostawać z nim w domu przez 52 tygodnie. Tą opieką i korzystaniem z zasiłku macierzyńskiego za urlop rodzicielski może podzielić się z ojcem wychowującym dziecko albo ubezpieczonym - ojcem dziecka za okres odpowiadający okresowi tego urlopu.

Zgodnie z art. 182 [1c] kodeksu pracy urlop rodzicielski można wziąć jednorazowo albo w częściach, nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Żadna z tych części nie może być krótsza niż 8 tygodni. Wyjątek dotyczy:

• pierwszej części urlopu rodzicielskiego, która przy urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie - nie może być krótsza niż 6 tygodni,
• przyjęcia przez pracownika na wychowanie dziecka w wieku do 7. roku życia, a u dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia - nie może być krótsza niż 3 tygodnie,
• sytuacji, gdy pozostała do wykorzystania część urlopu jest krótsza niż 8 tygodni.

Do 16 tygodni tego urlopu rodzic może wybrać w terminie, który nie przypada bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo nie bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu.

Kto dostanie zasiłek macierzyński?

Zasiłek macierzyński przysługuje m.in. pracownikom. Mają do niego prawo także inne osoby. Warunkiem uzyskania świadczenia jest posiadanie to, aby posiadały ubezpieczenia chorobowe - obowiązkowe lub dobrowolne.

Zasiłek macierzyński odpowiada okresom: urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego. Przysługuje niezależnie od tego, jak długo trwało ubezpieczenie chorobowe. Jeśli np. kobieta urodziła dziecko dzień po tym, gdy zgłosiła się do ubezpieczenia chorobowego albo zgłosił ją do niego płatnik składek, i tak otrzyma zasiłek macierzyński.

Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego pokrywa się z urlopem macierzyńskim i przy jednym dziecku wynosi 20 tygodni.

Ile wynosi zasiłek za urlop macierzyński?

Zasiłek macierzyński za okres ustalony w kodeksie pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługuje w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Tę podstawę dla pracownika stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za:

• okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy albo
• pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia.

Jakie dokumenty są potrzebne do wypłaty zasiłku macierzyńskiego?

Zgodnie z art. 53 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2017 r., poz. 1368 t.j.) dokumentami wymaganymi do wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony w kodeksie pracy jako okres urlopu macierzyńskiego są:

• zaświadczenie lekarskie o przewidywanej dacie porodu – gdy matka występuje o zasiłek macierzyński za okres przed porodem,
• odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona przez płatnika składek albo ZUS za zgodność z oryginałem – gdy matka występuje o zasiłek macierzyński za okres od dnia porodu.

Jaki zasiłek na urlopie rodzicielskim?

Szybka decyzja o urlopie rodzicielskim przekłada się też na pieniądze. Jeśli matka czy rodzice od razu zdecydują się wykorzystać oba urlopy jeden po drugim, czyli macierzyński i od razu rodzicielski, to przez 52 tygodnie dostaną zasiłek macierzyński w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru.

Jeśli rodzice złożą wniosek o urlop rodzicielski po 21 dniach od porodu, wówczas za czas urlopu macierzyńskiego (np. 20 tygodni) i 6 tygodni urlopu rodzicielskiego otrzymają co miesiąc 100 proc. wynagrodzenia, a potem – do końca urlopu rodzicielskiego – zasiłek będzie wynosił 60 proc. wynagrodzenia.

Ile trwa urlop wychowawczy?

Po urlopie macierzyńskim i rodzicielskim pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo wystąpić o bezpłatny urlop wychowawczy, aby osobiście opiekować się dzieckiem (do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia).

Urlop wychowawczy może trwać do 36 miesięcy i udziela się go nie dłużej niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia.

Gdyby więc matka pracownica chciała w pełni skorzystać z przysługujących jej kodeksowych uprawnień rodzicielskich, to poza firmą przebywałaby 20 tygodni urlopu macierzyńskiego, 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego i 35 miesięcy urlopu wychowawczego.