Wymiar czasu pracy w przeciągu lat - dni robocze i godziny

Pokaż więcej

Jeszcze w pierwszej połowie XIX wieku czas pracy wynosił nawet 80-90 godzin tygodniowo. W roku 1866 r. Kongres Robotników w Baltimore i Kongres I Międzynarodówki w Genewie wysunęły postulaty wprowadzenia 8-godzinnego dnia pracy. W 1919 roku została ustanowiona konwencja waszyngtońska, zgodnie z którą za normę przyjęto 8-godzinny czas pracy. W Polsce 8-godzinny dzień pracy wprowadzono dekretem z 1918 r., a rok później ustanowiono 46-godzinny tydzień pracy. W latach 70-tych XX wieku wprowadzono dodatkowe dni wolne od pracy i stopniowo zwiększano ich liczbę.

Czas pracy w Polsce

Obecnie kwestie związane z czasem pracy reguluje ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Zgodnie z tym aktem prawnym, czas pracy to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Czas pracy może zostać przedłużony do 12 miesięcy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi, technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy. Może mieć to zastosowanie w rolnictwie i hodowli, a także przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób.

Wymiar czasu pracy oblicza się mnożąc 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym, a następnie dodając do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku. Jeżeli w danym okresie występuje święto przypadające w innym dniu niż niedziela, należy obniżyć czas pracy o 8 godzin. Tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym, przy czym nie dotyczy to pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy.

Dni ustawowo wolne od pracy w roku 2020

Dni wolne od pracy w latach 2010-2020

Dni robocze i wolne od pracy na przestrzeni ostatnich lat, przy założeniu że za każde święto przypadające w sobotę czas pracy zostaje obniżony o 8 godzin.

Kodeks pracy stanowi, że pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Wyjątkiem od tej reguły są pracownicy zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz przypadki konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

Dodatkowo pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy.

Inne formy zorganizowania czasu pracy

Kodeks pracy przewiduje także inne formy zorganizowania czasu pracy.

Równoważony czas pracy

Pracodawca może na przykład w uzasadnionych przypadkach stosować system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca (w szczególnych przypadkach 3 lub 4 miesiące). Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy. W systemie równoważnym pracownikowi przysługuje, bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy, odpoczynek przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin.

Zadaniowy czas pracy

Pracodawca może też stosować system zadaniowego czasu pracy. W porozumieniu z pracownikiem ustalany jest czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w kodeksie pracy.

Przerywany czas pracy

Jeszcze innym systemem pracy jest system przerywany. Przewiduje on pracę według z góry ustalonego rozkładu uwzględniającego nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin. Przerwy nie wlicza się do czasu pracy, jednakże za czas tej przerwy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju.

Godziny nadliczbowe

Pracę w godzinach nadliczbowych stanowi praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Kodeks pracy przewiduje, że pracę w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w dwóch przypadkach:

1. Gdy zajdzie konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

2. W razie szczególnych potrzeb pracodawcy. Przy czym w tym drugim przypadku liczba godzin nadliczbowych nie może przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym.

Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości 100 proc. wynagrodzenia, jeżeli godziny nadliczbowe przypadają na noc lub niedzielę i święta. Dodatek w wysokości 50 proc. przysługuje natomiast za pracę w godzinach przypadających w pozostałe dni.