Gdzie zgłosić cyberprzestępstwo - włamanie na konto bankowe, phishing, kradzież tożsamości, malware, oszustwo czy wyłudzenie?

Cyberprzestępczość obejmuje czyny zabronione popełniane przy wykorzystaniu technologii informatycznych. Zalicza się do nich m. in. włamania na konta bankowe, handel ludźmi, podszywanie się pod znajome osoby dla uzyskania danych (phishing), kradzież tożsamości, złośliwe oprogramowania szpiegujące użytkownika urządzenia lub blokujące system urządzenia (malware), oszustwa czy wyłudzenia komputerowe. Do tego rodzaju przestępstw, zastosowanie mają przepisy Kodeksu karnego (dalej: k.k.), Kodeksu postępowania karnego, a także Konwencja Rady Europy o cyberprzestępczości z dnia 23 listopada 2001 r. oraz ustawa o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa z dnia 5 lipca 2018 r. Niektóre z wymienionych aktów prawnych znajdą zastosowanie do czynów o zasięgu międzynarodowym. Specyfika cyberprzestępstw wiąże się z wieloma aspektami wymagającymi bardziej skomplikowanej i wnikliwej oceny, niż w przypadku tradycyjnych przestępstw. Często bowiem ustalenie, kto popełnia cyberprzestępstwo, czy jakie jest miejsce popełnienia czynu zabronionego, jest zdecydowanie trudniejsze do określenia.

W treści zadanego pytania nie pojawiły się żadne szczegóły pozwalające na udzielenie precyzyjnej odpowiedzi. Można jednak wskazać, że co do zasady ustalenie wszystkich informacji niezbędnych do wszczęcia postępowania należy do właściwych organów ścigania, takich jak Policja i prokuratura.

Jeśli przestępstwo zostało popełnione w Polsce, wówczas na podstawie art. 5 k.k. zastosowanie ma polski Kodeks karny. Niezależnie jednak od tego, czy organ dojdzie do wniosku, że czyn został popełniony w Polsce, czy też poza jej granicami, to jeśli zagraniczny broker dopuścił się (lub też usiłował dopuścić się) popełnienia cyberprzestępstwa przeciwko obywatelowi polskiemu, polskiej osobie prawnej lub polskiej ułomnej osobie prawnej, zastosowanie do niego mają przepisy polskiego Kodeksu karnego (art. 110 §1 k.k.). Jeśli miejsce popełnienia przestępstwa znajduje się poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wówczas warunkiem odpowiedzialności karnej na podstawie polskiego Kodeksu, jest tak zwana podwójna przestępność czynu, co oznacza, że prawo kraju, w którym popełniono czyn, także traktuje go jak przestępstwo. Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia czynu zabronionego, polski Kodeks karny stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca, którego nie postanowiono wydać, w razie popełnienia przez niego za granicą przestępstwa, do którego ścigania Rzeczpospolita Polska jest zobowiązana na mocy umowy międzynarodowej, w tym np. na mocy Konwencji Rady Europy o cyberprzestępczości z dnia 23 listopada 2001 r.

Konwencja powstała celem walki z cyberprzestępczością i tworzy ramy dla współpracy przy jej zwalczaniu i ściganiu pomiędzy jej sygnatariuszami. Jeśli państwo, które w toku postępowania karnego zostanie ustalone jako miejsce popełnienia cyberprzestępstwa, jest stroną tej Konwencji, czy też sprawcą czynu jest obywatel tego państwa, wówczas współpraca pomiędzy polskimi organami ścigania a organami tego kraju, może odbywać się na podstawie tego aktu umożliwiającego wzajemną pomoc.

Jeśli działalność zagranicznego brokera można zakwalifikować jako potencjalne cyberprzestępstwo, zgłoszenia można dokonać w każdym komisariacie Policji lub w prokuraturze. Zgłoszenie może mieć formę pisemną albo ustną do protokołu. Zgłaszający powinien je uzasadnić, to jest wyjaśnić, na czym jego zdaniem polegał czyn zabroniony oraz przedstawić dowody na jego popełnienie, jeśli takie posiada. Uzasadnienie prawne nie jest wymagane. Nawet jeśli czyn nie zostanie zakwalifikowany jako cyberprzestępstwo, a organ dostrzeże potrzebę zbadania sprawy i ewentualnego ścigania, sam odpowiednio zakwalifikuje czyn. Aktualnie, ze względu na rozwijającą się cyberprzestępczość, zarówno Policja, jak i prokuratura, posiadają w swoich strukturach specjalne jednostki specjalizujące się w tego rodzaju przestępstwach i w całości przeznaczone do walki z cyberprzestępczością, do których sprawa zostanie odpowiednio skierowana po złożeniu zgłoszenia.