Termin zwrotu zaliczki za niezrealizowaną imprezę turystyczną

Obowiązująca od ponad dwóch lat ustawa z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 548) – dalej ustawa – wprowadziła nowe szczególne rozwiązania do polskiego porządku prawnego. Jednym z nich była możliwość odwołania imprezy turystycznej: ze względu na brak kompletu turystów lub wystąpienie nadzwyczajnej sytuacji w miejscu docelowym imprezy turystycznej. Pandemia, która pojawiła się pod koniec ubiegłego roku jest taką sytuacją. Przepis, który stanowi o możliwości rozwiązania umowy przez organizatora brzmi tak (art. 47 ust. 5 pkt 2 ustawy):

Organizator turystyki może rozwiązać umowę o udział w imprezie turystycznej i dokonać pełnego zwrotu podróżnemu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, bez dodatkowego odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli (…) organizator turystyki nie może zrealizować umowy o udział w imprezie turystycznej z powodu nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności i powiadomił podróżnego o rozwiązaniu umowy o udział w imprezie turystycznej niezwłocznie przed rozpoczęciem imprezy turystycznej.

Kiedy podróżny może rozwiązać umowę o udział w imprezie turystycznej bez ponoszenia kosztów?

Stan epidemii jest nieuniknioną i nadzwyczajną sytuacją. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych w motywie (31) podkreśla, że podróżni powinni mieć możliwość rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej bez ponoszenia jakiejkolwiek opłaty za jej rozwiązanie, w przypadku gdy nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności miałyby w znaczącym zakresie wpłynąć na realizację imprezy turystycznej. Mogą one obejmować na przykład działania wojenne, inne poważne problemy związane z bezpieczeństwem, takie jak terroryzm, znaczące zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, takie jak wybuch epidemii poważnej choroby w docelowym miejscu podróży lub katastrofy naturalne, takie jak powodzie lub trzęsienia ziemi, lub warunki pogodowe uniemożliwiające bezpieczną podróż do miejsca docelowego uzgodnionego w umowie o udział w imprezie turystycznej.

Rozwiązanie umowy o udział w imprezie turystycznej przez organizatora

W motywie (32) dyrektywy dodano, że w szczególnych okolicznościach prawo do rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej przed rozpoczęciem imprezy turystycznej bez zapłaty rekompensaty powinien mieć również organizator.

Dyrektywa jest aktem prawnym, który państwa członkowskie Unii Europejskiej implementują do krajowych porządków prawnych. Tym samym wymagana jest jednolitość interpretacji przez poszczególne państwa UE; skądinąd panuje pełna zgodność co do uznania pandemii Covid-19 za okoliczności nadzwyczajne i nieuniknione w rozumieniu dyrektywy i ustawy.

Samodzielną okolicznością wyłączającą możliwość wykonania świadczeń zgodnie z umową były ograniczenia w działalności hoteli, ustanawiane kolejnymi ustawami i rozporządzeniami. W terminie, kiedy impreza miała się odbyć obowiązywało rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020, poz. 792). Zgodnie z § 7 ust. 2 i 3 rozporządzenia dopiero od 4 maja 2020 r. działalność hoteli została dopuszczona, ale pod warunkiem przygotowywania i podawania żywności lub napojów na wynos lub ich przygotowywania i dostarczania do pokoi.

Skuteczne rozwiązanie umowy o udział w imprezie turystycznej a zwrot zaliczki

Skoro więc decyzja przedsiębiorcy o rozwiązaniu umowy była skuteczna, przyjrzyjmy się terminowi, w jakim przedsiębiorca jest zobowiązany zwrócić pobraną zaliczkę.

Zgodnie z art. 47 ust. 6 ustawy organizator turystyki dokonuje zwrotu poniesionych opłat i wpłat, o których mowa w terminie 14 dni od dnia rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej. Z uwagi na masowo odwoływane w tamtym czasie imprezy turystyczne, a co za tym idzie, groźbę upadłości dużej grupy przedsiębiorstw turystycznych, ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie modyfikacji w zakresie zwrotów pobranych przez organizatorów opłat i wpłat.

Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020, poz. 374 z późn. zm.), wprowadziła następującą regulację (art. 15k ust. 1):

Odstąpienie od umowy w trybie określonym w art. 47 ust. 4 ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych lub rozwiązanie przez organizatora turystyki umowy o udział w imprezie turystycznej w trybie określonym w art. 47 ust. 5 pkt 2 tej ustawy, które to odstąpienie od umowy lub rozwiązanie umowy pozostaje w bezpośrednim związku z wybuchem epidemii wirusa SARS-CoV-2, jest skuteczne z mocy prawa po upływie 180 dni od dnia powiadomienia przez podróżnego o odstąpieniu lub powiadomienia o rozwiązaniu przez organizatora turystyki.

Z kolei przepis art. 31h wyżej cytowanej ustawy precyzuje, że w przypadku gdy organizator turystyki, o którym mowa w ustawie z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych, nie dokonał zwrotu poniesionych przez podróżnego opłat lub wpłat, o których mowa w art. 47 ust. 4 lub ust. 5 ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych, a termin na ich dokonanie nie upłynął przed dniem 13 marca 2020 r., przepisy art. 15k stosuje się odpowiednio.

Zakładając więc, że oświadczenie o rozwiązaniu umowy nie zostało doręczone przed 13 marca 2020 r., przedsiębiorca może odmówić zwrotu pieniędzy już teraz. Samo rozwiązanie umowy zostało „zawieszone” na kolejne 180 dni od daty otrzymania powiadomienia o rozwiązaniu umowy. Zakładając więc, że powiadomienie konsument mógł otrzymać pod koniec marca lub w kwietniu, termin na zwrot pieniędzy kończy się dopiero w połowie jesieni 2020 r.

Alternatywą dla zwrotu zaliczki jest próba przeniesienia wyjazdu w tym samym biurze podróży na kolejny rok, względnie „zamianę” zaliczki na voucher upoważniający do zakupu innej wycieczki u tego samego organizatora w ciągu kolejnego roku. Zależy to jednak od zgody samego przedsiębiorcy.

Taka zamiana mogłaby być korzystna – środki z vouchera czy zawarcie kolejnej umowy (z przeniesieniem zaliczki) będą chronione na wypadek upadłości organizatora w szerszym zakresie.