Przeczytasz w 13 min.
Umowa darowizny dokonana przez oboje rodziców rodzi wiele pytań, na które odpowiadamy w kolejnych akapitach tego artykułu. Dylematy dotyczą zarówno wspólnoty majątkowej darczyńców, jak też praw do darowizny ze strony obdarowanych – rodzonych dzieci oraz ich małżonków.
Darowizna od obojga rodziców - co to jest
Darowizna, w tym darowizna od obojga rodziców jest formą umowy, co oznacza, że muszą w niej wystąpić dwie zainteresowane strony: darczyńca i obdarowany. W praktyce często jedną jest rodzic lub oboje rodziców, drugą zaś – obdarowywane potomstwo. Cechą charakterystyczną umowy darowizny jest jej nieodpłatny charakter. Darczyńca nie żąda zapłaty za przekazane dobro, na przykład za mieszkanie. Może jednak nałożyć na obdarowanego tzw. polecenie, czyli obowiązek oznaczonego działania lub jego braku.
Co do zasady umowa darowizny powinna mieć formę aktu notarialnego, jednak zawarta bez jej zachowania staje się równie ważna, o ile przyrzeczone świadczenie zostało spełnione i dla konkretnego daru nie jest wymagana specjalna forma zawarcia umowy.
Darowizna od obojga rodziców jest uregulowana przepisami kodeksu cywilnego (dział Darowizna, od art. 888). Z kolei kwestie podatku od darowizn reguluje Ustawa z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn.
Darowizna od obojga rodziców a podatek
Darowizna od obojga rodziców na rzecz swojego dziecka jest zwolniona z podatku. Stanowi tak art. 4a. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn: „Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę.” Zstępni to dzieci, wnuki i prawnuki. Wstępni to rodzice, dziadkowie i pradziadkowie.
Darowizna od obojga rodziców a obowiązek podatkowy
Omówione powyżej zwolnienie z podatku zaistnieje, jeśli wysokość darowizny mieści się w ustawowym limicie kwoty wolnej od podatku, który aktualnie (dla tzw. I grupy podatkowej, w której znajdują się m.in. dzieci i rodzice) wynosi 36.120 zł. W praktyce oznacza to, że darowizna o wartości niższej niż wskazana nie musi być w ogóle zgłaszana do US, zaś darowizna o wartości powyżej tej kwoty – musi być zgłoszona, a zgłoszenie jej pozwoli spełnić warunek zwolnienia z konieczności zapłaty podatku.
Fakt otrzymania darowizny od obojga rodziców obdarowany musi zgłosić do właściwego urzędu skarbowego do 6 miesięcy od momentu powstania obowiązku podatkowego. Odliczanie ustawowego pół roku rozpoczyna się z chwilą, gdy zostanie spełnione przyrzeczone w umowie darowizny świadczenie. Przykładowo dla darowizny pieniędzy pół roku liczy się od dnia ich otrzymania przez obdarowanego. Należy pamiętać, że sześć miesięcy na zgłoszenie darowizny to termin nieprzekraczalny, a w przypadku jego niedotrzymania podatnik będzie musiał uregulować podatek. Wyniesie on wtedy od 3 do 7 procent od nadwyżki ponad kwotę wolną od podatku plus opłaty stałe: 355 zł lub 946,60 zł. Nie będzie mógł złożyć w tej sprawie czynnego żalu, który jest formą odwołania w kwestiach podatkowych. W przypadku, gdy fiskus o darowiźnie dowie się na skutek powołania się podatnika przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej na okoliczność dokonania tej darowizny – podatek wyniesie wówczas aż 20 procent.
Darowizna od obojga rodziców a właściwy urząd skarbowy
Wybór odpowiedniego US będzie uzależniony od przedmiotu umowy darowizny. Dokonuje się go według miejsca położenia nieruchomości – jeśli darowizna od obojga rodziców to nieruchomość, użytkowanie wieczyste, spółdzielcze własnościowe prawo do mieszkania, spółdzielcze prawo do pomieszczenia użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, nieodpłatne użytkowanie nieruchomości lub służebność. Z kolei, jeśli darowizna od rodziców to pieniądze (lub rzecz inna niż opisana powyżej) formularz podatkowy składa się w urzędzie skarbowym właściwym dla miejsca pobytu obdarowanego z dnia przyjęcia darowizny.
Darowizna od obojga rodziców - jak zgłosić
Darowizna od obojga rodziców, podobnie jak inne rodzaje darowizny musi zostać opisana na formularzu SD-Z2, który składa się bezpłatnie do właściwego urzędu skarbowego. Niezależnie od powyższego fiskus może domagać się dokumentów, które potwierdzą
- kto jest darczyńcą i jaki jest stopień pokrewieństwa między stronami,
- co jest przedmiotem darowizny (mogą to być mieszkanie, pieniądze lub samochód),
- potwierdzenia w jaki sposób dochodzi do powstania darowizny, a także
- potwierdzenia przelewu lub przekazu pocztowego – jeśli darowizna od obojga rodziców to pieniądze.
Darowizna od obojga rodziców - druk
Druk SD-Z2 można złożyć za pośrednictwem internetu przez portal podatki.gov.pl lub w systemie e-Deklaracje. Wówczas druk kwituje się podpisem kwalifikowanym lub danymi autoryzacyjnymi. Można też skorzystać z formy tradycyjnej, wysyłając pocztą lub udając się bezpośrednio do urzędu.
Darowizna od obojga rodziców - jak często można jej dokonać?
Przepisy nie określają, jak często może być dokonywana darowizna od obojga rodziców. Jednak częstotliwość ma znaczenie, gdy ma ona formę pieniędzy i jeśli chodzi o ustalanie obowiązku złożenia druku SD-Z2. Otóż w myśl cytowanego już art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn widnieje informacja, że
Pkt. 1Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli: 1) zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2–5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz 2) w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a ich wartość doliczona do wartości majątku nabytego dotychczas od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
Oznacza to, że obdarowani nie będą musieli zgłosić formularza SD-Z2, jeśli podarowane im środki pieniężne nie przekroczyły limitu 36.120 zł w podanym w przepisach przedziale czasowym.
Darowizna od obojga rodziców – kiedy NIE trzeba zgłaszać
W myśl aktualnych przepisów formularza ZSD-Z2 nie muszą składać osoby, które otrzymały majątek na podstawie umowy darowizny albo nieodpłatnego zniesienia współwłasności, zawartej u notariusza (wówczas zgłoszenia dokonuje notariusz), lub które dostały majątek, którego wartość nie przekracza 36.120 zł. Liczy się majątek otrzymany w ciągu roku, w którym ma miejsce darowizna i 5 lat wcześniej od jednej osoby (łącznie i z darowizny, i ze spadku).
Darowizna od obojga rodziców na rzecz dziecka
Darowizna od obojga rodziców pozostających we wspólnocie majątkowej powinna być traktowana tak, jak gdyby była składana osobno przez każde z nich. Oznacza to, że obdarowany powinien złożyć dwa formularze SD-Z2, po jednym za darowiznę od każdego z rodziców. Wynika tak z indywidualnej interpretacji Krajowej Administracji Skarbowej opublikowanej 26 czerwca 2023 roku (0111-KDIB2-3.4015.74.2023.1.ASZ). Ponadto, o ile w umowie darowizny nie wskazano konkretnych udziałów każdego z rodziców, należy przyjąć, że podarowali oni po połowie przedmiotu darowizny.
Darowizna od obojga rodziców - limit wg aktualnych przepisów
Na pytanie: darowizna od rodziców do jakiej kwoty może być udzielana, należy odpowiedzieć podobnie, jak wskazujemy powyżej. Jeśli chodzi o obowiązek podatkowy nie wystąpi on, jeśli obdarowany zgłosi ten fakt w ustawowym terminie szczęściu miesięcy.
Darowizna od rodziców dla syna i synowej
Zgodnie z przepisami całkowitemu zwolnieniu z podatku od darowizny podlega jedynie członek najbliższej rodziny (przywołany wyżej art. 4a). W grupie tej nie są wymienieni zięciowie i synowe. W praktyce darowizna od rodziców po ślubie obdarowanych na kwotę większą niż ustawowy limit oznacza, że syn lub córka darczyńców nie musi odprowadzać podatku (a jedynie dokonać zgłoszenia tej darowizny), zaś zięć lub synowa musi dokonać zapłaty podatku od nadwyżki od kwoty wolnej od podatku. Chociaż zięciowie i synowie nie są traktowani jak najbliższa rodzina (brak zwolnienia z podatku) to są umieszczeni w tzw. I grupie podatkowej. Podatek, jaki muszą uregulować będzie zależny od wartości nadwyżki ponad kwotę 36.120 zł:
|
Podstawa obliczenia podatku (zł) |
podatek wynosi |
|
|
ponad |
do |
|
|
0 |
11 833 |
3% |
|
11 833 |
23 665 |
355 zł i 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł |
|
23 665 |
|
946 zł 60 gr i 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł |
Darowizna od rodziców i zakup mieszkania przez małżeństwo finansowany częściowo z tej darowizny niesie więc ze sobą obowiązek poniesienia kosztów skarbowych przez zięcia lub synową.
Darowizna od rodziców a wspólnota majątkowa obdarowanych
Standardowo umowa darowizny poczyniona przez rodziców na rzecz własnego dziecka powiększa majątek osobisty obdarowanego. Stanowi tak art. 33 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Tego rodzaju interpretacja będzie ważna o ile darczyńcy nie wskażą, że darowizna ma być majątkiem wspólnym obdarowanych.
Darowizna od rodziców a rozwód obdarowanych
Nawiązując do powyższego akapitu należy stwierdzić, że tak długo jak motywacją darczyńcy nie będzie uczynienie z podarowanych dóbr majątku wspólnego małżonków, tak długo w przypadku rozwodu pary, darowizna będzie stanowić majątek osobisty obdarowanego strony.
Darowizna od rodziców przedawnienie
Przepisy kodeksu cywilnego regulują zagadnienie związane z przedawnieniem dokonanej darowizny. Darczyńca nie może domagać się rozwiązania czy unieważnienia umowy darowizny po upływie dwóch lat od jej wykonania. Może on odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania albo dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Jednocześnie darczyńca może odwołać darowiznę już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Co więcej, jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać mu środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.
Darowizna od obojga rodziców – kontakt
Dla zainteresowanych dostępna jest infolinia Krajowej Informacji Skarbowej. Niezbędnych informacji można szukać dzwoniąc na 801 055 055 – z telefonu stacjonarnego lub 22 330 03 30 – z telefonu komórkowego. Dobrym źródłem wiedzy są także interpretacje indywidualne Krajowej Administracji Skarbowej.
Darowizna od obojga rodziców – podsumowanie
Jeśli w grę wchodzi darowizna od obojga rodziców trzeba pamiętać, że o ile przekracza ustawowy limit kwoty wolnej od podatku to z chwilą jej dokonania powstaje obowiązek podatkowy. Chociaż najbliższa rodzina jest zwolniona z uiszczania opłaty, warunkiem spełnienia tego obowiązku jest złożenie odpowiedniego formularza podatkowego. Sprawa wygląda inaczej, gdy umowa darowizny jest zawarta w obecności notariusza. Wówczas to on wypełnia obowiązek złożenia deklaracji podatkowej.
