Przeczytasz w 4 min.
Odpowiedzialność deliktowa – definicja
Odpowiedzialność deliktowa wiąże się ściśle z deliktem, oznaczającym czyn niedozwolony. Korzeni tego pojęcia należy szukać w języku łacińskim, zaś jego zastosowania w starożytnym prawie rzymskim. Współcześnie stosuje się je dość szeroko, w zakresie prawa cywilnego, karnego, karnego skarbowego czy konstytucyjnego. Jego znaczenie będzie różnić się zależnie od dziedziny. W tym artykule skupiamy się na wyjaśnieniu znaczenia odpowiedzialności deliktowej na gruncie prawa cywilnego. W polskiej rzeczywistości prawnej odpowiedzialność cywilna deliktowa jest uregulowana zapisami ustawy Kodeks cywilny, w art. od 415 do 449.
Odpowiedzialność na zasadzie winy
Podstawowa zasada, z którą wiąże się odpowiedzialność deliktowa wybrzmiewa w art. 415 k.c., w którym czytamy, że „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.” To wina jest więc przesłanką do wystąpienia odpowiedzialności. Innymi słowy, sprawca jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną drugiej osobie wtedy, gdy można udowodnić, że umyślnie bądź nieumyślnie dopuścił się szkodliwego działania względem tej osoby.
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka
Czasami odpowiedzialność rodzi się nawet bez potrzeby wskazywania winy, gdyż jest ona domniemana. Przykładem takiej sytuacji może być spadnięcie przedmiotu z używanego przez nas balkonu, które narazi drugiego człowieka na uszczerbek na zdrowiu. W takim zdarzeniu nie ma oczywistej winy użytkownika balkonu, jednak odpowiedzialność pozostaje po jego stronie. Tego rodzaju zobowiązanie to właśnie odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Od tego rodzaju zobowiązania można uchylić się tylko, gdy dane zdarzenie wyniknęło z powodu działania siły wyższej, wyłącznie z winy poszkodowanego albo wskutek działania osoby trzeciej, za którą nasz przykładowy użytkownik balkonu nie ponosi odpowiedzialności. Przepisy kodeksu cywilnego do pojęcia odpowiedzialności na zasadzie ryzyka odnoszą się w art. 430, 433-436 oraz 474.
Odpowiedzialność na zasadzie słuszności
W teorii możemy spotkać się jeszcze z odpowiedzialnością deliktową na zasadzie słuszności. Jest ona uregulowana w art. 417(2), 428 oraz 431, par. 2 kodeksu cywilnego. Ta odmiana powinności opiera się o zasady współżycia społecznego i powinności etycznych. Przykładowo, jeśli sprawca szkody z powodu wieku albo stanu zdrowia nie jest odpowiedzialny za popełniony czyn, ale nie można wskazać osób zobowiązanych do nadzoru nad nim, poszkodowany może dochodzić ustalenia odpowiedzialności deliktowej na sprawcy. Musi to jednak wynikać z okoliczności zdarzenia, zwłaszcza z porównania stanu majątkowego obu stron.
Na czym polega odpowiedzialność cywilna deliktowa?
Podsumowując, odpowiedzialność cywilna deliktowa wynika z przepisów Kodeksu cywilnego i chroni poszkodowanych w różnych zdarzeniach. Warto mieć jej świadomość, gdyż możemy być odpowiedzialni za zdarzenie, nawet gdy doszło do niego nie z naszej winy. Istotne, że tego rodzaju zobowiązanie dotyczy osób, które ukończyły trzynasty rok życia oraz są w pełni władz umysłowych. Pojęcie powinności względem osoby poszkodowanej łączy się ściśle z kwestią naprawienia szkody – czy to poprzez odszkodowanie, zadośćuczynienie, lub przywrócenie stanu sprzed jej wystąpienia. Chyba najczęściej występującą jest odpowiedzialność deliktowa na zasadzie winy (kto wyrządza szkodę, musi ją naprawić), jednak trzeba wiedzieć, że ryzyko pojawienia się powinności względem innych istnieje naprawdę.
Odpowiedzialność deliktowa – przykłady
Obok przykładów wymienionych powyżej w tym artykule warto przywołać potencjalne zdarzenie spowodowane przez należące do nas zwierzę. Osoba pogryziona w czasie jazdy autobusem może dochodzić winy opiekuna zwierzęcia, jeśli ten nie dopełnił obowiązujących norm czy zwyczajów (np. przewoził je bez kagańca). Przywołajmy jeszcze przypadek z rynku finansowego. Można dochodzić winy instytucji, która celowo wprowadza w błąd swoich potencjalnych klientów, w celu osiągnięcia korzyści majątkowych.
Odpowiedzialność deliktowa – podstawa prawna
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93) – link
