Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Rzecznik Finansowy - czym się zajmują i w jakich sprawach mogą pomóc?

Pokaż więcej

Do podmiotów, które pomagają w sprawach indywidualnych konsumentów (szczególnie tych dotyczących finansów i ubezpieczeń) należy m.in. Rzecznik Finansowy. Prezes UOKiK nie zajmuje się sprawami indywidualnymi konsumentów lecz w przypadku dużej liczby skarg lub innych informacji z rynku, wszczyna postępowania, których zadaniem jest zmiana niezgodnego z prawem działania przedsiębiorcy. Poniżej przedstawimy zadania obu tych organów, których kompetencje są niezwykle istotne dla ochrony interesów konsumentów.

Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów - zadania Prezesa UOKiK 

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest centralnym organem administracji państwowej. Odpowiada bezpośrednio przed Prezesem Rady Ministrów. Do kompetencji Prezesa UOKiK, zgodnie z ustawą z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, która reguluje jego uprawnienia należy kształtowanie polityki antymonopolowej oraz polityki ochrony konsumentów.

Kompetencje Prezesa UOKiK w zasadzie można podzielić na trzy rodzaje:

1. Kompetencje Prezesa UOKiK w zakresie ochrony konkurencji:

• prowadzenie postępowań antymonopolowych w sprawach praktyk ograniczających konkurencję – nadużywania pozycji dominującej na rynku oraz niedozwolonych porozumień (karteli),
• kontrola koncentracji firm, w celu niedopuszczenia do sytuacji, w której w wyniku łączenia się przedsiębiorców powstanie podmiot dominujący na rynku.

2. Opiniowanie projektów pomocy publicznej:

• w ramach programów pomocowych oraz decyzji indywidualnych przed ich wysłaniem do Komisji Europejskiej (ta jest jedynym organem władnym podejmować decyzje w sprawach zgodności wsparcia ze Wspólnym Rynkiem),
• monitorowanie wsparcia udzielanego przedsiębiorcom,
• przygotowywanie na podstawie sprawozdań podmiotów udzielających pomocy oraz jej beneficjentów raportów rocznych o wsparciu państwa – przede wszystkim jego skuteczności i efektywności, a także wpływie na konkurencję.

3. Uprawnienia w dziedzinie ochrony konsumentów:

• prowadzenie postępowań w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (Prezes UOKIK nie zajmuje się indywidualnymi sprawami konsumentów). Postępowania te mogą się  zakończyć nakazem zaniechania kwestionowanych działań, nakazem usunięcia trwających skutków naruszenia, a także nałożeniem kary pieniężnej. Prezes UOKiK może również – jeszcze przed zakończeniem postępowania w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów - wydać decyzję tymczasową, w której zobowiąże przedsiębiorcę do zaniechania określonych działań w celu zapobieżenia poważnym i trudnym do usunięcia zagrożeniom dla konsumentów,
• prowadzenie postępowań w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone – to znaczy kształtujących interesy konsumentów w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami,
• nieodpłatne publikowanie komunikatów w publicznym radiu i telewizji w formie i czasie uzgodnionym z nadawcą oraz podawania do publicznej wiadomości, w tym na stronie internetowej Urzędu, ostrzeżeń konsumenckich w sytuacji gdy istnieje szczególnie uzasadnione podejrzenie, że przedsiębiorca dopuszcza się praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, która może spowodować znaczne straty lub niekorzystne skutki dla szerokiego kręgu konsumentów oraz bezpłatnych komunikatów dotyczących zachowań i zjawisk, które mogą istotnie zagrażać interesom konsumentów,
• wyrażanie istotnego poglądu w sprawie – UOKiK może wyrazić swój pogląd w sprawie dotyczącej ochrony konsumentów przed sądem powszechnym, jeśli przemawia za tym interes publiczny. Dzięki temu UOKiK może dzielić się z sądami wiedzą i dorobkiem orzeczniczym z zakresu prawa ochrony konsumentów,
• korzystanie z instytucji „tajemniczego klienta”, która pozwala na uzyskanie dowodów w prowadzonym postępowaniu. Dzięki niej pracownik UOKiK, za zgodą Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, może podjąć czynności zmierzające do zakupu towaru i w ten sposób uzyskać bezpośrednie dowody na praktyki stosowane przez przedsiębiorcę. Czynności podjęte przez kontrolującego pozwalają sprawdzić m.in. w jaki sposób przedsiębiorca oferuje towar lub zawiera umowy oraz jak wypełnia obowiązki informacyjne na etapie przedkontraktowym, czyli przed podpisaniem umowy,
• prowadzenie postępowań w sprawach ogólnego bezpieczeństwa produktów - służących ochronie zdrowia i życia konsumentów,
• monitorowanie systemu nadzoru rynku, który służy zapewnieniu, że w obrocie znajdują się wyłącznie produkty bezpieczne i spełniające zasadnicze wymagania – określone w aktach prawnych wprowadzających do prawa polskiego tzw. dyrektywy nowego podejścia,
• zarządzanie systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw ciekłych.

W efekcie prowadzonych postępowań administracyjnych Prezes Urzędu wydaje decyzje:

• zakazujące stosowania praktyki naruszającej prawa słabszych uczestników rynku jakimi są konsumenci,
• decyzje uznające postanowienie wzorca umowy za niedozwolone i zakazujące jego wykorzystywania oraz nakłada kary pieniężne w wysokości do 10 proc. obrotu osiągniętego w roku obrotowym  poprzedzającym rok nałożenia kary.

W wydawanych decyzjach Prezes UOKiK może również określić środki usunięcia trwających skutków bezprawnej praktyki przedsiębiorcy. W przypadku niewywiązania się przedsiębiorcy z nałożonych obowiązków – Prezes Urzędu nakłada karę w wysokości do 10 tys. euro za każdy dzień opóźnienia. Przed zakończeniem postępowania prowadzonego w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów Prezes UOKiK może również wydać decyzję tymczasową. Jest to zobowiązanie przedsiębiorcy, w sprawie którego prowadzone jest postępowanie, do zaniechania określonych działań, jeśli mogą one spowodować poważne i trudne do usunięcia zagrożenia dla konsumentów. Decyzja tymczasowa obowiązuje przez czas w niej określony, nie dłużej jednak niż do wydania decyzji kończącej postępowanie w sprawie.

Ustawa o Rzeczniku Finansowym - kompetencje Rzecznika Finansowego

Rzecznik Finansowy ma reprezentować interesy klientów podmiotów rynku finansowego i ma za zadanie podejmować działania w zakresie ich ochrony. Został on powołany do życia ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku finansowym. Ustawa ta m.in. definiuje reklamację jako wystąpienie skierowane do podmiotu rynku finansowego przez jego klienta, w którym klient zgłasza zastrzeżenia dotyczące usług świadczonych przez podmiot rynku finansowego. Jeśli chodzi o klientów, to regulacje zawarte w ustawie stosuje się do osób fizycznych będących klientami wyżej wymienionych instytucji. Dotyczy ona zatem konsumentów jak również osób fizycznych prowadzących działalność zawodową lub gospodarczą. Ustawa nie dotyczy natomiast osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych będących klientami podmiotów rynku finansowego.

Zgodnie z ww. ustawą do zadań Rzecznika należy podejmowanie działań w zakresie ochrony klientów podmiotów rynku finansowego, których interesy reprezentuje, a w szczególności:

• rozpatrywanie wniosków w indywidualnych sprawach, wniesionych na skutek nieuwzględnienia roszczeń klienta przez podmiot rynku finansowego w trybie rozpatrywania reklamacji,
• rozpatrywanie wniosków dotyczących niewykonania czynności wynikających z reklamacji rozpatrzonej zgodnie z wolą klienta, jeśli nie nastąpiło to w terminie określonym w odpowiedzi na reklamację nie dłuższym niż 30 dni,
• opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących organizacji i funkcjonowania podmiotów rynku finansowego,
• występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej albo wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących organizacji i funkcjonowania rynku finansowego,
• informowanie właściwych organów nadzoru i kontroli o dostrzeżonych nieprawidłowościach w funkcjonowaniu podmiotów rynku finansowego,
• inicjowanie i organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w dziedzinie ochrony interesów klientów podmiotów rynku finansowego.

Dla klientów instytucji będących podmiotami rynku finansowego w sprawach indywidualnych najważniejsze są dwie pierwsze kompetencje. Nadto przy Rzeczniku prowadzone są pozasądowe postępowania w sprawie rozwiązywania sporów między klientami podmiotów rynku finansowego a tymi podmiotami. Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje z urzędu lub na wniosek klienta podmiotu finansowego lub też właściwego organu nadzoru, kontroli lub innego organu władzy publicznej.

Można zrobić to również wtedy, gdy podmiot rynku finansowego nie udzielił w terminie odpowiedzi na reklamację, oraz w sytuacji, gdy nie dopełnił innych obowiązków wynikających z ustawy o rozpatrywaniu reklamacji.

Wniosek czy skargę do Rzecznika Finansowego można złożyć także wówczas, gdy podmiot rynku finansowego uwzględnił wprawdzie reklamację zgodnie z wolą swojego klienta ale jej nie wykonał w wyznaczonym przez siebie terminie, nie dłuższym niż 30 dni.

Co może zrobić Rzecznik Finansowy po otrzymaniu wniosku?

Po zapoznaniu się ze skierowanym do niego wnioskiem, Rzecznik Finansowy może:

• podjąć czynności,
• wskazać wnioskodawcy przysługujące mu prawa i środki działania,
• przekazać sprawę według właściwości,
• wskazać wnioskodawcy możliwość przeprowadzenia pozasądowego postępowania w sprawie rozwiązywania sporów między klientem a podmiotem rynku finansowego,
• nie podjąć czynności, o czym powinien zawiadomić wnioskodawcę oraz osobę, której sprawa dotyczy.

Co może zrobić Rzecznik po zbadaniu sprawy konsumenta?

Po zbadaniu sprawy Rzecznik Finansowy może:

• poinformować wnioskodawcę, że nie stwierdził naruszenia jego praw lub interesów,
• zwrócić się do podmiotu rynku finansowego, w którego działalności stwierdził naruszenie praw lub interesów klientów, o ponowne rozpatrzenie sprawy,
• zwrócić się o zbadanie sprawy do właściwego organu, w szczególności do Komisji Nadzoru Finansowego, Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, prokuratury albo organów kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej.

Rzecznik Finansowy jest także uprawniony do  tego, aby wytoczyć powództwo na rzecz klientów podmiotów rynku finansowego w sprawach dotyczących nieuczciwych praktyk rynkowych dotyczących działalności tych podmiotów. Może również za zgodą powoda wziąć udział w toczącym się już postępowaniu. Nadto Rzecznik Finansowy w zakresie swojej właściwości może także wytaczać powództwo w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone. Podmiot rynku finansowego, na wniosek Rzecznika Finansowego, ma obowiązek przekazać wzorzec umowy o świadczenie usług, którym posługuje się w swojej działalności, oraz inne dokumenty i formularze stosowane przy zawieraniu i wykonywaniu tych umów, w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku.

Podmiot rynku finansowego, który otrzymał wniosek Rzecznika w sprawach objętych zakresem jego działalności, jest obowiązany niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku, poinformować Rzecznika o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku oraz przekazać żądane dokumenty.

Spór między klientem a podmiotem rynku finansowego może być zakończony w drodze pozasądowego postępowania, przeprowadzonego przez Rzecznika Finansowego. Takie postępowanie przeprowadzane jest na wniosek klienta podmiotu rynku finansowego, a w przypadku złożenia wniosku klient uiszcza opłatę w wysokości 50 zł na rachunek Rzecznika. W szczególnie uzasadnionych przypadkach Rzecznik może zwolnić klienta z obowiązku uiszczania opłaty. Co istotne, udział podmiotu rynku finansowego w postępowaniu jest obowiązkowy.