Przeczytasz w 5 min.
Samotna matka – definicja
Zacznijmy od wyjaśnienia, że za osobę samotnie wychowującą dziecko uznaje się nie tylko matkę - pannę, wdowę, rozwódkę, ale także kobietę pozostającą w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu.
Zasiłek rodzinny dla samotnej matki
Zasiłek rodzinny jest obok m.in. zapomogi gminnej czy zasiłku pielęgnacyjnego, jednym ze świadczeń rodzinnych regulowanych ustawą o świadczeniach rodzinnych z 2003 roku oraz stosownymi rozporządzeniami. Jest przyznawany na częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. To świadczenie należy się zarówno rodzicom samotnie wychowującym potomstwo, jak też prawnemu albo faktycznemu opiekunowi dziecka lub bezpośrednio osobie uczącej się. Aby je otrzymać trzeba spełnić kryterium dochodowe.
Kryterium tym jest dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się i jest on określany na dany rok kalendarzowy. W 2024 roku kryterium wynosi 674 złote na członka rodziny, chyba że zasiłek rodzinny przyznawany jest na opiekę nad dzieckiem niepełnosprawnym – wówczas próg dochodowy jest równy 764 złote. Aby ustalić czy należy przyznać zasiłek dla samotnej matki deklarowany przez nią dochód dzieli się przez liczbę miesięcy, za które został osiągnięty, a otrzymany wynik dzieli się raz jeszcze, tym razem przez liczbę osób w rodzinie. W 2024 roku zasiłek rodzinny na dziecko do ukończenia 5 lat wynosi 95 zł, na dziecko do ukończenia 18 lat – 124 zł, zaś na dziecko do ukończenia 24 lat – 135 zł miesięcznie. Wynika tak z rozporządzenia Rady Ministrów z 2021 roku (patrz w sekcji: podstawa prawna).
Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka, a alimenty
Niezależnie od prawa do zasiłku rodzinnego, samotna matka czy samotny ojciec (a także opiekun prawny albo faktyczny) mogą skorzystać z dodatku tytułu samotnego wychowywania dziecka. Warunek? Brak zasądzonych alimentów od drugiego rodzica. Kwota dodatku to 183 złote miesięcznie, jednak nie więcej niż 386 złotych na wszystkie dzieci.
Świadczenie z funduszu alimentacyjnego dla samotnych matek
O ile alimenty są zasądzone, ale zobowiązany do ich płacenia rodzic dziecka uchyla się od powinności, zaś podjęte próby uzyskania należności nie przynoszą skutku, samotna matka lub samotny ojciec mogą starać się uzyskać świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Reguluje to ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów z 2007 roku. Fundusz wypłaci pieniądze w kwocie równej przyznanym alimentom, jednak w widełkach między 100 a 500 zł (gdy alimenty byłyby niższe niż sto złotych – fundusz nie wypłaci pieniędzy).
800 +
Program wsparcia finansowego promowany do tej pory pod hasłem 500 plus zmienił swoją formułę z początkiem 2024 roku. Więcej wyjaśniamy w tym artykule. Po nowelizacji projektu do uprawnionych może trafić o 3.600 zł więcej niż według starych zasad (na jedno dziecko). O finansowe wsparcie może wystąpić samotna matka, samotny ojciec albo faktyczni opiekunowie dziecka, o ile mieszka ono razem z nimi i jest przez nie utrzymywane. Gdy rodzice dbają o dziecko naprzemiennie mają prawo do połowy 800+.
Przywileje dla samotnych matek wynikające z Kodeksu pracy
Wśród podstawowych przywilejów dla matek, również tych samodzielnie wychowujących potomstwo należy wskazać prawo do utrzymania zatrudnienia, zarówno w czasie ciąży, jak też po porodzie, gdy kobieta przebywa na urlopie macierzyńskim. Ponadto szef nie ma prawa nakazywać zatrudnionej pracy w godzinach nocnych czy też w godzinach nadliczbowych. Taka zasada dotyczy również zadań uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na ich zdrowie, przebieg ciąży lub karmienie dziecka piersią. Uprawnienia te są regulowane zarówno przez Kodeks pracy jak też rozporządzenia szczegółowe.
Ulga dla samotnych rodziców
W zakresie polityki fiskalnej samotni rodzice mogą liczyć na preferencję znaną jako ulga dla samotnych rodziców. Preferencja polega na obliczeniu wartości podatku w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów, która samotnie wychowuje dziecko lub dzieci. Liczona w ten sposób kwota wolna od podatku jest równa 60 000 zł, czyli taka jak przy wspólnym opodatkowaniu małżonków.
Wsparcie finansowe dla samotnych matek
Wśród innych świadczeń, których celem jest pokrycie części wydatków związanych z wychowaniem potomstwa należy wskazać jeszcze prawo do refundacji kosztów opieki nad dzieckiem, dofinansowanie do wynajmu mieszkania albo wsparcie wspólnotowe (unijne).
Świadczenia dla samotnej matki – podstawa prawna
- Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2023, poz. 390) – link
- Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny i specjalny zasiłek opiekuńczy, wysokości świadczeń rodzinnych oraz wysokości zasiłku dla opiekuna (Dz.U. 2021 poz. 1481) – link
- Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. 2007 Nr 192 poz. 1378) – link
- Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 1991 Nr 80 poz. 350) – link
