Przeczytasz w 5 min.
Co to jest recesja?
Za recesję gospodarczą uznaje się zjawisko czasowego spowolnienia rozwoju gospodarki. Wśród różnych definicji popularną jest ta, gdy wskaźnik Produktu Krajowego Brutto (PKB) osiąga wartości ujemne przez dwa następujące po sobie kwartały. Dane te publikuje cyklicznie Główny Urząd Statystyczny (GUS). Trzymając się tej miary można wskazać, że recesja gospodarcza w Polsce miała miejsce w 2020 roku. Wtedy PKB dla kwartału pierwszego było równe 559.518,6, dla kwartału drugiego – 529.052,1, zaś dla kwartału czwartego 2019 roku wyniosło 638.268,3 mln złotych. Jednak skutki recesji (negatywne i pozytywne) widoczne są w szerszym horyzoncie czasu, bowiem takie spowolnienie jest naturalną częścią cyklu życia gospodarki.
Jakie są przyczyny recesji w gospodarce?
Recesja gospodarcza stanowi odpowiedź na zjawiska mające bezpośredni wpływ na procesy gospodarcze. Przykładowo, przyczyną recesji może stać się katastrofa ekologiczna, która zaburzy regularną pracę łańcucha dostaw (zatrzymany transport morski, powietrzny czy lądowy). Komponenty zza granicy potrzebne do stworzenia końcowego towaru nie dotrą na czas do producenta. Potencjalnie zainteresowani klienci nie mogą nabyć poszukiwanego dobra. Właściciel odcięty od dopływu pieniędzy zostaje zmuszony spowolnić działanie swojej firmy. W skrajnym przypadku dochodzi do zwolnień załogi. Rośnie bezrobocie. Banki obserwując taką sytuację mniej chętnie udzielają kredytów na kontynuowanie bieżącej działalności danej firmy. Zwolnieni ludzie muszą zweryfikować domowy budżet. Mogą realizować tylko niezbędne potrzeby, rezygnując z dodatkowych zakupów. Gospodarka zastyga.
Podobny mechanizm może zaistnieć jako odpowiedź na konflikty zbrojne, agresywną politykę międzynarodową, trudności w pozyskaniu składników niezbędnych do produkcji, klęski żywiołowe czy epidemie. Ostatnie lata dostarczyły nam konkretnych przykładów prowadzących do recesji gospodarczej.
Skutki recesji
Skutki recesji gospodarczej będą zazwyczaj tym dotkliwsze, im dłużej ona potrwa. Firmy, które mogą nie zwalniać zatrudnionych, często muszą zdecydować się na czasowe obniżenie ich wynagrodzeń lub brak waloryzacji. Ludzie czują się mniej pewnie, kupują więc mniej - nie dostarczając pieniędzy do dalszej rozwoju gospodarki. Trudne czasy to naturalna selekcja rynku, która dla wielu przedsiębiorstw oznacza ich upadłość. Z drugiej strony władze państwa próbują recesji przeciwdziałać. Robią to między innymi oferując różnego rodzaju programy pomocowe (tarcze), te zaś w perspektywie czasu będą mieć wpływ na kondycję finansów publicznych. Skutkiem mogą być podnoszone podatki (odczuwalne na poziomie każdego obywatela) lub zwiększanie zadłużenia państwa i w efekcie osłabienie jego pozycji gospodarczej na arenie międzynarodowej. Jednak brak takich działań mógłby doprowadzić do niebezpiecznej radykalizacji społecznych nastrojów. Te zaś w skrajnym przypadku grożą paraliżem państwa.
Co następuje po okresie recesji?
Chociaż z perspektywy obywateli raczej niechciana, recesja stanowi naturalny element gospodarki. W praktyce nie da się zapobiec wszystkim czynnikom, które mają wpływ na ten niezwykle złożony proces. Przywołane powyżej przykłady (jak katastrofa ekologiczna czy wojna) destabilizują komfortowy i pożądany etap wzrostu. Jednak występowanie recesji ma też dobre strony. To przymusowa żółta kartka, która nakazuje nowe otwarcie – to czas na weryfikację prowadzonej dotąd polityki gospodarczej.
Przeciwdziałanie recesji gospodarczej
Zapobieganie recesji jest wyzwaniem, ponieważ gospodarka jest złożonym systemem z wieloma czynnikami wpływającymi na jej wzrost bądź spadek. Istnieją jednak różne narzędzia, które mogą być stosowane przez rządy, banki centralne i inne instytucje, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia recesji lub złagodzić jej skutki. Jako przykład wskażmy inwestycję w nowe centrum handlowe. Dobrze przemyślana koncepcja w postaci programu państwa w stworzenie nowego obiektu doprowadzi najpierw do wzrostu popytu na materiały budowlane oraz usługi wykonawców. W dalszej perspektywie zachęci właścicieli różnych firm do prowadzenia biznesu w konkretnej lokalizacji, przełoży się na zainteresowanie siłą roboczą (spadek bezrobocia). Zatrudniona społeczność z czasem będzie gotowa wydać coraz więcej pieniędzy na oferowane tam produkty. Po czasie recesji gospodarka przyśpiesza.
To oczywiście uproszczony przykład. Działanie państwa opiera się na przemyślanym planie polityki podatkowej i monetarnej. Skuteczne zarządzanie gospodarką wymaga zrozumienia kontekstu oraz ciągłego monitorowania wskaźników ekonomicznych i podejmowania odpowiednich działań w przypadku pojawienia się zagrożenia recesją.
Jednak równie istotne jest zapobieganie recesji na poziomie domowym. Finansowe zabezpieczenie przygotowane w czasie gospodarczego dobrobytu z pewnością pomoże zmniejszyć skutki recesji na poziomie gospodarstwa domowego. Dlatego tak ważne jest, by w miarę możliwości zadbać o poduszkę finansową, nie mnożyć zadłużenia, a z pewnością prowadzić na bieżąco domowy budżet.
Czy warto inwestować podczas recesji?
Popularne jest powiedzenie, że recesję lepiej przeczekać. I faktycznie, w trudniejszym ekonomicznie momencie trzeba zadbać o zabezpieczenie podstawowych potrzeb. Inwestycje nie powinny zajmować miejsca przed bieżącymi zobowiązaniami – nagromadzone zadłużenie może doprowadzić do przykrych, nie tylko finansowych, konsekwencji w przyszłości.
Jednak jest faktem, że okres spowolnienia powoduje, że wiele firm musi dostosować się do nowych warunków rynkowych. W efekcie potencjalni inwestorzy mogą – w zamian za zastrzyk potrzebnych środków - otrzymać atrakcyjne oferty na maszyny, nieruchomości, czy nawet udziały w danym biznesie. Kiedy recesja się kończy i gospodarka ponownie przyśpiesza, poczyniona inwestycja może przynieść pożądane zyski. Jednak nigdy nie warto inwestować bez znajomości rynku, którego potencjalny kontrakt dotyczy.
