Przeczytasz w 4 min.
Co to jest stalking?
W kodeksie karnym występuje jako „uporczywe nękanie”. Zgodnie z art. 190a § 1 k.k., kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli natomiast następstwem takiego działania jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, wówczas sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Jest to przestępstwo powszechne, ścigane z oskarżenia prywatnego. W praktyce problematyczne może być jednak ustalenie, jakie przesłanki musi spełniać dane zachowanie, aby mogło być uznane za stalking.
Przesłanka nr 1: Uporczywość
W doktrynie i orzecznictwie podnosi się, że nękanie przez sprawcę musi cechować się uporczywością, a zatem polegać na nieustannym oraz istotnym naruszaniu prywatności innej osoby. Uporczywość wyraża się z jednej strony w nieustępliwości, trwaniu sprawcy w swoim uporze, mimo próśb i upomnień pochodzących od pokrzywdzonego lub innych osób o zaprzestanie przedmiotowych zachowań, z drugiej strony – w dłuższym upływie czasu, przez który sprawca te zachowania podejmuje (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19 lutego 2014 r., sygn. II AKa 18/14). Nie jest przy tym konieczne, aby zachowanie stalkera było agresywne. Nie są również istotne pobudki sprawcy – może to być zarówno miłość jak i nienawiść, zemsta, czy zwykła złośliwość (postanowienie SN z 12 grudnia 2013 r. sygn. III KK 417/13).
Przesłanka nr 2: Poczucie zagrożenia lub naruszenie prywatności
Dodatkowo, skutkiem zachowania sprawcy musi być wytworzenie u pokrzywdzonego uzasadnionego poczucia zagrożenia lub poczucia istotnego naruszenia jego prywatności. Odczucia pokrzywdzonego należy analizować zarówno pod względem subiektywnym jak i obiektywnym. Chodzi bowiem jednocześnie o wewnętrzny odbiór, odczucie lęku i osaczenia osoby doświadczanej nękaniem, jak i okoliczności zewnętrzne. „Subiektywne odczuwanie zagrożenia przez osobę należy konfrontować z wiedzą, doświadczeniem i psychologią reakcji ogółu społeczeństwa, obiektywizować poprzez poczucie zagrożenia w danych okolicznościach, jakie towarzyszyłoby przeciętnemu człowiekowi” (wyrok SN z dnia 29 marca 2017 r., sygn. IV KK 413/16).
Jeżeli natomiast chodzi o naruszenie prywatności, pojęcie nie powinno być utożsamiane wyłącznie z centrum życiowym danej osoby, takim jak posesja, mieszkanie, czy dom. Prywatność na gruncie art. 190a § 1 k.k. ujmowana jest bowiem jako sfera swobody decyzji o wszystkim, co istotne z punktu widzenia życia osobistego i brak obowiązku znoszenia stanów, naruszających w sposób istotny dobra osobiste danej osoby, w szczególności takie jak: zdrowie, wolność, cześć, nazwisko, wizerunek, czy tajemnica korespondencji (uzasadnienie do ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks karny, sejm VI Kadencji, druk sejmowy Nr 3553). W tym miejscu warto wskazać na wyrok Sądu Najwyższego z 9 stycznia 2019 r., sygn. V KK 385/15, w którym SN odniósł się do kwestii wpływu samodzielnego rozpowszechniania informacji o sobie na ochronę prywatności. Stwierdzono w nim, że osoba, która szeroko ujawnia swoją prywatność sama obniża poziom ochrony prawnej tego dobra, oraz nie jest to obojętne z punktu widzenia poziomu prawnokarnej ochrony prywatności.
Nie każde nachalne zachowanie to stalking
Uporczywe nękanie można niekiedy pomylić z wykroczeniem określonym w art. 107 kodeksu wykroczeń, tj. złośliwym niepokojeniem. Zgodnie z tym przepisem, kto w celu dokuczenia innej osobie złośliwie wprowadza ją w błąd lub w inny sposób złośliwie niepokoi, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny do 1 500 złotych albo karze nagany. W przeciwieństwie do stalkingu, wykroczenie to można popełnić tylko z nagannych pobudek (złośliwość, chęć zrobienia przykrości lub wyprowadzenia z równowagi). Dla zaistnienia przestępstwa stalkingu konieczne jest również wystąpienie skutku działania sprawcy w postaci wywołania u pokrzywdzonego poczucia zagrożenia lub istotnego naruszenia prywatności. Złośliwe niepokojenie zaś nie musi wywoływać u pokrzywdzonego jakichkolwiek skutków.
