Zadania Rzecznika Praw Obywatelskich

Zadania Rzecznika Praw Obywatelskich

Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela. Może się do niego zgłosić każdy, kto uważa, że państwo naruszyło jego prawa. Do Rzecznika Praw Obywatelskich mogą skarżyć się także osoby osadzone w zakładach karnych, jeśli uważają, że są źle traktowane. Z naszego artykułu dowiesz się czym zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich, oraz jak zgłosić do tego organu wniosek.

Urząd Rzecznika Praw Obywatelskich został powołany 1 stycznia 1988 roku, na mocy ustawy z dnia 15 lipca 1987 o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Jego działalność reguluje także Konstytucja RP (artykuły od 208 do 2012). Rzecznik jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów. Jego kadencja trwa 5 lat. Ta sama osoba nie może być rzecznikiem przez więcej niż dwie kadencje.

Kto może zostać Rzecznikiem Praw Obywatelskich?

Rzecznikiem może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swe walory moralne i wrażliwość społeczną. Osoba piastująca to stanowisko nie może wykonywać innych zajęć za wyjątkiem profesury w szkole wyższej. Nie może też należeć do żadnej partii. Od 2015 roku funkcję RPO sprawuje Adam Bodnar.

Rzecznik Praw Obywatelskich podejmuje swoje działania na wniosek:

• obywateli lub ich organizacji,
• organów samorządów,
• Rzecznika Praw Dziecka,
• Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców,
• z własnej inicjatywy.

Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich

Konstytucja stanowi, że każdy obywatel ma prawo wystąpienia do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej. Wniosek kierowany do Rzecznika jest bezpłatny, nie wymaga zachowania szczególnej formy, ale powinien zawierać informacje o osobie, której wolności i praw sprawa dotyczy, a także określać przedmiot sprawy.

Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich

Osoby, które nie są pewne czy z daną kwestią mogą się zwrócić do Rzecznika lub mają wątpliwości co do tego, jak przygotować wniosek, mogą skorzystać z bezpłatnej infolinii pod numerem 800 676 676. Rzecznik Spraw Obywatelskich nie rozpatruje skarg zgłaszanych anonimowo, ale może podjąć sprawę z urzędu (np. na podstawie doniesień medialnych).

Skargę do rzecznika można zgłosić osobiście, wysłać na adres korespondencyjny (Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, al. Solidarności 77, 00-090 Warszawa) lub przez internet.

Zadania Rzecznika Praw Obywatelskich

Ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich jasno definiuje jego rolę w strukturach państwowych. Zgodnie z nią, RPO stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innych aktach normatywnych, w tym również na straży realizacji zasady równego traktowania. Rolą Rzecznika jest także monitorowanie wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.

Rzecznik Praw Obywatelskich po zapoznaniu się ze skierowanym do niego wnioskiem może sprawę przyjąć lub odrzucić. Może także poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania lub przekazać sprawę dalej – do odpowiednich organów. Jeżeli Rzecznik podejmie się sprawy, może żądać złożenia wyjaśnień i przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne organy administracji państwowej czy rządowej. Może także żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, prokuraturę i inne organy ścigania.

Oprócz tego RPO może:

• występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących wolności i praw człowieka i obywatela,
• występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach dotyczących zgodności ustaw, umów międzynarodowych, przepisów prawa z Konstytucją RP,
• zgłosić udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym i brać udział w tym postępowaniu,
• występować z wnioskami do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie.

Od 2008 roku Rzecznik Praw Obywatelskich wykonuje zadania Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur. Jest to organ zajmujący się monitoringiem przestrzegania praw człowieka w ośrodkach odosobnienia – zakładach karnych, aresztach czy młodzieżowych ośrodkach wychowawczych. W ramach realizowanych zadań KMPT sprawdza sposób traktowania więźniów, wydaje rekomendacje właściwym władzom i sporządza roczny raport, który jest dostępny publicznie.

Co roku Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawia Sejmowi i Senatowi informację o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela w Polsce. Jak wynika z ostatniego raportu (za rok 2018) RPO odnotował 57 tys. zgłoszeń od obywateli. To o 5 tys. więcej niż w 2017 r. Niemal połowa zgłoszeń była nowymi sprawami i problemami. Reszta to korespondencja dotycząca problemów, które RPO zidentyfikował wcześniej i rozpoczął nad nimi pracę.