Przeczytasz w 16 min.
Na co dostaje się zwolnienie L4?
Zacznijmy od wyjaśnienia, że L4 to popularny skrótowiec stosowany jako określenie wersji zwolnienia lekarskiego wydawanej w ubiegłych latach. Od 1 grudnia 2018 roku L4 zostało zastąpione przez e zwolnienie lekarskie, czyli elektroniczny druk e-ZLA. Oznacza to, że każdy lekarz wystawia teraz domyślnie zwolnienie lekarskie online. Taki cyfrowy dokument otrzymają od razu twój pracodawca oraz ZUS. Ty możesz podejrzeć je z poziomu Platformy Usług Elektronicznych (PUE) udostępnianej przez ZUS. Pamiętaj, że możesz też poprosić lekarza kwalifikującego cię do zwolnienia lekarskiego o wydrukowanie zaświadczenia.
W dalszej części artykułu będziemy stosować sformułowania zwolnienie lekarskie, e-ZLA oraz L4, traktując je równoważnie.
Zwolnienie lekarskie otrzymuje się na czas niezdolności pracownika do pracy, która jest spowodowana chorobą. Reguluje to kodeks pracy (zwłaszcza art. 92). Na druku zwolnienia lekarz umieszcza jeden z pięciu kodów literowych (od A do E). Wskazują one, jakie warunki wynagrodzenia i czas zasiłku chorobowego należy zastosować wobec przebywającego na e-ZLA.
Kod A na zwolnieniu lekarskim – oznacza niezdolność do pracy powstałą po przerwie nieprzekraczającej 60 dni, spowodowaną tą samą chorobą, która była przyczyną niezdolności do pracy przed przerwą. Kod B to niezdolność do pracy przypadająca w okresie ciąży, kod C - niezdolność do pracy spowodowana nadużyciem alkoholu, kod D to niezdolność do pracy spowodowana gruźlicą i ostatni na liście - kod E - oznacza niezdolność do pracy spowodowaną chorobą zakaźną. Na życzenie chorego lekarz nie umieści na zwolnieniu kodów B oraz D. Zapisy o kodach umieszczono w art. 57 tzw. ustawy zasiłkowej.
Szczegółowe zestawienie dolegliwości i schorzeń zostało przygotowane na szczeblu międzynarodowym i opublikowane w roku 1990 pod nazwą Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Jest znana szerzej jako ICD-10. W dokumencie zawarta jest lista kodów literowo-cyfrowych, które są przyporządkowane do różnych chorób. Przykładowo, wystawiając zwolnienie lekarskie z racji przeziębienia lekarz użyje w nim kodu J00, opisującego ostre zapalenie nosa i gardła [przeziębienie]. Gdy L4 wynika z wystąpienia zespołu cieśni nadgarstka medyk skorzysta z kodu G56.0. Wyszukanie konkretnej choroby, na którą może być wystawione zwolnienie lekarskie e-ZLA ułatwi z pewności wyszukiwarka na stronie ezdrowie.gov.pl. Wystarczy wpisać w niej dokuczającą dolegliwość, by otrzymać przyporządkowany kod zgodny z klasyfikacją ICD-10.
Tutaj warto zaznaczyć, że aktualnie trwają prace nad wdrożeniem do polskiego systemu opieki zdrowotnej nowego standardu, pod nazwą ICD-11.
Gdy dostajesz zwolnienie lekarskie przysługuje ci odpowiedni ekwiwalent pieniężny za czas przestoju w pracy: wynagrodzenie chorobowe oraz zasiłek chorobowy. Opisujemy je dalej w tym artykule.
Zwolnienie lekarskie na dziecko
Zwolnienie lekarskie przysługuje także rodzicom sprawującym opiekę nad swoim potomstwem. Wynika tak z rozdziału 7 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej też ustawą zasiłkową (zwłaszcza art. 32 i 33). Tego rodzaju L4 będzie wystawione na niedomagające dziecko, a jego długość może być różna. Zwolnienie lekarskie na dziecko może być wystawione:
- do 60 dni w ciągu roku kalendarzowego, jeśli dotyczy dziecka (zdrowego lub chorego) mającego mniej niż 8 lat i gdy dojdzie do jednej z sytuacji ujętych przepisami. Chodzi tu zwłaszcza o nieprzewidziane zamknięcie żłobka lub innej placówki opiekuńczej czy zachorowanie niani zatrudnionej na podstawie umowy uaktywniającej,
- do 60 dni, jeśli dotyczy dziecka mającego mniej niż 14 lat, które zachorowało,
- do 30 dni, jeśli dotyczy dziecka z niepełnosprawnością mającego mniej niż 18 lat,
- do 14 dni, jeśli dotyczy dziecka mającego więcej niż 14 lat, które zachorowało.
Za opiekę sprawowaną nad dzieckiem przysługuje pracownikowi zasiłek opiekuńczy. Stanowi on 80 procent podstawy wymiaru zasiłku i jest wypłacany miesięcznie. Z kolei podstawę wymiaru tego zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 36, pkt.1 ustawy o świadczeniach pieniężnych). Jednak o zasiłek opiekuńczy możesz wystąpić mając zwolnienie lekarskie na dziecko, tylko gdy w jednym gospodarstwie domowym nie przebywają inni członkowie rodziny, którzy mogą się nim opiekować. Taka reguła nie dotyczy sytuacji, gdy opiekujesz się potomstwem mającym mniej niż dwa lata.
Maksymalny wymiar zwolnienia lekarskiego na dziecko, za które otrzymasz zasiłek opiekuńczy nie może wynieść więcej niż 60 dni w skali roku kalendarzowego. To zapis dotyczący sytuacji, gdy w tym samym roku potrzebujesz skorzystać ze zwolnienia z powodu sprawowania opieki nad więcej niż jednym dzieckiem spełniającym opisane powyżej kryteria.
Zwolnienie lekarskie a wynagrodzenie chorobowe
Gdy choroba dotyka bezpośrednio ciebie masz prawo skorzystać ze zwolnienia lekarskiego, a za czas, gdy nie możesz świadczyć pracy otrzymujesz wynagrodzenie. Jeżeli chorujesz krótko (łącznie do 33 dni w skali roku kalendarzowego) trafi do ciebie wynagrodzenie chorobowe, które wypłaci twój pracodawca. Jeżeli chorujesz dłużej - zobowiązanie to przejmie na siebie ZUS. Z tej instytucji otrzymasz jednak nie wynagrodzenie chorobowe, ale zasiłek chorobowy. Trochę inne reguły opisano do osób mających więcej niż 50 lat. Prawo do wynagrodzenia chorobowego przysługuje im, jeśli chorują łącznie do 14 dni w skali roku kalendarzowego.
Podsumowując, gdy chorujesz i idziesz na zwolnienie lekarskie najpierw otrzymasz wynagrodzenie chorobowe, następnie (jeśli twoja niedyspozycja jest dłuższa) zasiłek chorobowy.
W zakładach pracy zatrudniających (a w zasadzie zgłaszających do ubezpieczenia) więcej niż 20 osób zarówno wynagrodzenie chorobowe jak i zasiłek chorobowy płaci pracodawca. Później ZUS zwraca mu wypłacone kwoty.
Ile wynosi wynagrodzenie chorobowe 2023?
Wynagrodzenie chorobowe wynosi 80 procent twojego wynagrodzenia, jeśli powstrzymujesz się od pracy wskutek choroby (w tym choroby zakaźnej). Jeśli chorujesz w trakcie ciąży albo nie możesz pracować na skutek wypadku w drodze do lub z pracy – twoje wynagrodzenie chorobowe to równowartość wynagrodzenia, jakie dostajesz za pracę. Również 100 procent pensji otrzymasz, gdy poddajesz się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów. Wynagrodzenie chorobowe oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i wypłaca za każdy dzień niezdolności do pracy, również za dni wolne od pracy.
Ile wynosi zasiłek chorobowy?
Gdy mija 33-ci dzień twojej choroby liczonej łącznie w skali roku zobowiązanie finansowe pracodawcy przechodzi na ZUS. Zasiłek chorobowy jest umocowany zapisami ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. W art. 11 tej ustawy wskazano, że zasiłek chorobowy wynosi 80 (standardowo) lub 100 procent podstawy wymiaru zasiłku (gdy chorujesz w trakcie ciąży, poddajesz się badaniom przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów lub chorujesz z powodu wypadku, który miał miejsce w drodze do albo z pracy.
Jeśli twoje składki ubezpieczeniowe są odprowadzane obowiązkowo prawo do zasiłku nabywasz po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Jeśli (na przykład jako przedsiębiorca lub w ramach umowy zlecenie) opłacasz swoje składki dobrowolnie – okres wyczekiwania jest równy 90 dni i dopiero po jego upływie zwolnienie lekarskie idzie w parze z wypłatą zasiłku. Ta zasada nie ma zastosowania, jeśli idziesz na zwolnienie lekarskie z powodu wypadku w drodze do albo z pracy. Jednego lub trzech miesięcy nie muszą czekać także między innymi absolwenci szkół doktorskich, którzy przystąpili do ubezpieczenia w ciągu 90 dni od ukończenia kształcenia oraz posłowie i senatorowie, którzy przystąpili do ubezpieczenia w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.
Umowa zlecenie a zwolnienie lekarskie
Jeśli świadczysz pracę na podstawie umowy zlecenia zwolnienie lekarskie z gwarantowanym zasiłkiem chorobowym może do ciebie trafić, jeśli decydujesz się na dobrowolne opłacanie składki na ubezpieczenie chorobowe. Prawo do zasiłku zyskasz po 90 dniach tzw. okresu wyczekiwania, chyba że jesteś w grupie uprzywilejowanej (powyżej w tym artykule).
Zwolnienie lekarskie przez 182 lub 270 dni
Łączny czas, przez który za nieobecność w pracy usprawiedliwioną e zwolnieniem lekarskim możesz pobierać wynagrodzenie chorobowe, a później zasiłek chorobowy wynosi 182 (lub 270 – dla ciężarnych i chorujących na gruźlicę) dni w skali roku. Następnie możesz ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne. Po wyczerpaniu puli 182 dni zasiłku chorobowego o kolejny zasiłek możesz wystąpić po 60 dniach niepobierania tej formy wsparcia finansowego.
Zwolnienie lekarskie tylko elektronicznie
Zwolnienie lekarskie na papierowym formularzu (ZUS ZLA) lekarze wystawiali tylko do końca listopada 2018 roku. Od 1 grudnia 2018 roku zaświadczenia o niezdolności do pracy mają wyłącznie formę elektroniczną (e-ZLA). Dlatego obecnie nie trzeba go już dostarczać pracodawcy (gdy chodzi o pracownika) albo do ZUS (m.in. w przypadku prowadzących działalność gospodarczą). Zwolnienie lekarskie w postaci e-ZLA lekarz przesyła na profil Platformy Usług Elektronicznych (PUE) płatnika i do systemu ZUS.
W praktyce oznacza to, że zniknął 7-dniowy termin dla pacjenta na dostarczenie zwolnienia lekarskiego pracodawcy. Nie ma więc już negatywnych konsekwencji spóźnienia, czyli ZUS nie obniży zasiłku chorobowego czy opiekuńczego, dlatego że pacjent zbyt późno przedstawił zwolnienie.
Jak pracownik powinien powiadomić pracodawcę o chorobie?
O swojej chorobie musisz powiadomić pracodawcę. Obowiązek oraz zasady jego dopełnienia reguluje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1996 roku w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy (…) - dalej Rozporządzenie. Jeśli masz taką możliwość o nadchodzącej absencji i zwolnieniu lekarskim powiadom szefa z wyprzedzeniem (par.2 pkt.1 Rozporządzenia). Jeśli z różnych przyczyn nie jest to możliwe, o L4 możesz powiedzieć szefowi już po wystąpieniu choroby, w trybie niezwłocznym, jednak nie później niż drugiego dnia nieobecności (par. 2 pkt. 2 Rozporządzenia). Powiadomienie możesz przekazać osobiście, przez wyznaczoną osobę, telefonicznie, e-mailem, SMS-em lub drogą pocztową (tu ma znaczenie data stempla pocztowego). Zdarza się, że pracodawca w wewnątrzfirmowym regulaminie reguluje szczegółowe zasady powiadamiania o zwolnieniu lekarskim. Warto się zorientować czy taki dokument obowiązuje w twoim miejscu pracy.
Ile czasu można przebywać na zwolnieniu lekarskim?
Przepisy nie określają długości zwolnienia lekarskiego. To zależy od schorzenia i oceny lekarza. Jednak precyzyjnie jest określony czas, przez który możesz otrzymywać zasiłek chorobowy. Zgodnie z art. 8 ustawy zasiłkowej zasiłek chorobowy przysługuje przez czas trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy. Nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy spowodowała gruźlica lub występuje w trakcie ciąży - nie dłużej niż przez 270 dni. Do puli tej uwzględnia się niezdolność do pracy od pierwszego dnia zwolnienia chorobowego.
Nie są to jednak maksymalne okresy nieobecności w pracy, bo te mogą się wydłużyć wskutek dalszej rekonwalescencji podczas świadczenia rehabilitacyjnego. Przyznaje je ZUS. Do czasu, kiedy nie upłyną dość długie okresy, kiedy szef może rozstać się z chorującym, musi tolerować jego niedyspozycję i nie wolno mu w tym okresie wręczyć wymówienia.
Ale pracujący nie zawsze może być spokojny o swoją posadę.
Zwolnienie lekarskie a koniec umowy o pracę na czas określony
Artykuł 41 kodeksu pracy generalnie zakazuje wypowiadania umów o pracę zarówno w czasie urlopu pracownika, jak i innej usprawiedliwionej jego nieobecności w pracy (np. podczas choroby), jeśli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia. Oznacza to, że zasadniczo pracodawca nie może zakończyć umowy o pracę dlatego, że jesteś na zwolnieniu lekarskim. Może to zrobić z tytułu nabycia prawa do wypowiedzenia umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia, gdy upłynie odpowiednio długi czas twojej absencji w firmie.
Gdy nieobecność z powodu choroby dotyczy pracownika ze stażem w danej firmie poniżej 6 miesięcy, zakończenie umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia można zastosować po 3 miesiącach choroby (art. 53 § 1 pkt 1 lit. a k.p.). W przypadku dłuższego stażu, choroby zawodowej lub choroby w wyniku wypadku przy pracy, umowa może być rozwiązana po wyczerpaniu okresu zasiłkowego (czyli 182 lub 270 dni) i ewentualnym pobraniu świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze trzy miesiące (art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p.).
Jeśli pracodawca rozwiąże umowę ze skutkiem natychmiastowym (bez okresu wypowiedzenia) z powodu przedłużającej się usprawiedliwionej nieobecności wywołanej chorobą, są to tzw. przyczyny niezawinione przez pracownika.
Ponadto ochrona przed zwolnieniem z pracy w czasie choroby nie działa, gdy pracodawca ogłasza upadłość lub likwidację. Art. 41 [1] kodeksu pracy stanowi, że wówczas nie stosuje się art. 38, 39 i 41 k.p. ani przepisów szczególnych dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z 15 marca 2001 r. (l PKN 447/00).
Zwolnienie chorującego pracownika z zachowaniem procedury
Jeśli pracodawca rozstaje się z chorym zatrudnionym, musi postępować w zgodzie z przepisami. Zasięga więc opinii reprezentującej etatowca zakładowej organizacji związkowej i zawiadamia ją o przyczynie pożegnania.
Pracodawca, który zdecyduje się na takie rozstanie, może czerpać wskazówki z orzecznictwa Sądu Najwyższego. Jest ono wprawdzie bogate, ale niejednorodne. Wyroki dotyczą konkretnych, indywidualnych spraw, a te, choć mogą być zbieżne ze stanem faktycznym u pracodawcy, to różnić się będą istotnym szczegółem, który zdecyduje o niepomyślnym finale przed wymiarem sprawiedliwości.
Pracodawcy muszą pamiętać np. o wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (C-13/05 z 11 lipca 2006 r.). Trybunał zinterpretował w nim pojęcie „niepełnosprawności”. Z tej szerokiej definicji wynika, że niektóre przypadki długotrwałej choroby (i nieobecności pracownika) mogą łączyć się z niepełnosprawnością (np. gdy choroba jest przewlekła). Dlatego w pewnych okolicznościach - co uznał ETS - rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 53 kodeksu pracy sąd może potraktować jako dyskryminację ze względu na niepełnosprawność. A tego zakazuje art. 18 [3a] k.p.
Jak policzyć terminy do zwolnienia pracownika z powodu choroby?
Przy ustaleniu, kiedy pracodawca może zwolnić pracownika z powodu usprawiedliwionej nieobecności wywołanej chorobą po kodeksowo gwarantowanym czasie, prawidłowo ustala terminy - zarówno zatrudnienia, jak i upływu okresów zasiłkowych. Tu pomyłka może zatrudniającego słono kosztować. Dostrzegł to Sąd Najwyższy. Uznał, że złożenie przez pracodawcę oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p. w okresie pobierania wynagrodzenia i zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby jest niezgodne z prawem, choćby pracodawca jako datę rozwiązania umowy wskazał datę przypadającą po tym okresie (wyrok SN z 21 czerwca 2005 r., II PK 319/2004).
Do okresu zatrudnienia nie stosuje się art. 112 kodeksu cywilnego. Liczy się go zgodnie z ogólnymi zasadami przyjętymi (choć nieustanowionymi) w prawie pracy przy obliczaniu okresów. Zatem 6 miesięcy zatrudnienia pracownikowi przyjętemu do pracy np. 2 stycznia upłynie 30 czerwca. Ponadto do okresu zatrudnienia krótszego niż 6 miesięcy nie dolicza się okresu tej niezdolności (wyrok SN z 21 lipca 1999 r., I PKN 161/99).
Co można a czego nie na zwolnieniu chorobowym?
Podczas zwolnienia lekarskiego chorujący nie może wykonywać żadnej pracy – ani zarobkowej, ani związanej z utrzymaniem domu, ani prac działkowych, czy nawet drobnych działań formalno-administracyjnych w swojej działalności gospodarczej. Jeśli pacjent złamie ten zakaz, ZUS zapewne nakaże zwrot zasiłku chorobowego. Niewykluczone też, że pracodawca rozwiąże z takim chorującym umowę o pracę.
Czas zwolnienia lekarskiego trzeba wykorzystać na skuteczną regenerację zdrowia i sił. Pracodawca lub ZUS mogą kontrolować, czy pracownik prawidłowo wykorzystuje zwolnienie lekarskie. Ustala, czy ubezpieczony w okresie orzeczonej niezdolności do pracy:
nie wykonuje pracy zarobkowej,
nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego od pracy w sposób niezgodny z jego celem.
Zwolnienie lekarskie – podstawa prawna
- Ustawa z 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. 1999 Nr 60 poz. 636) - link
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141) – link
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 roku w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. 1996 nr 60 poz. 281) – link
