Przeczytasz w 9 min.
Od 1 października obowiązuje ustawa z 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz.U. z 2019 r., poz. 1622, dalej:ustawa). Pozwala ona takim osobom i ich opiekunom ubiegać się o tzw. 500 plus dla niepełnosprawnych.
500 plus dla niepełnosprawnych – kto dostanie?
O świadczenie uzupełniające może starać się osoba, która ukończyła 18 lat i spełni łącznie następujące warunki:
- jest niezdolna do samodzielnej egzystencji, a niezdolność tę potwierdza odpowiednie orzeczenie,
- nie jest uprawniona do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych lub łączna wysokość brutto tych świadczeń z kwotą wypłacaną przez zagraniczną instytucję właściwą do spraw emerytalno-rentowych nie przekracza 1600 zł,
- mieszka na terytorium Polski,
- ma obywatelstwo polskie lub prawo pobytu lub stałego pobytu w Polsce, jeśli jest obywatelem UE, EFTA – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo Konfederacji Szwajcarskiej, lub legalnie przebywa w Polsce (dotyczy innych cudzoziemców).
Świadczenia uzupełniającego nie otrzyma jednak tymczasowo aresztowany lub pozbawiony wolności. Nie dotyczy to jednak tego, kto odbywa karę w systemie dozoru elektronicznego.
Ile wynosi świadczenie uzupełniające?
Zgodnie z art. 4 ustawy świadczenie dla niepełnosprawnych nie będzie wyższe niż 500 zł miesięcznie. Łączna kwota tego świadczenia i innych świadczeń nie może przekroczyć 1600 zł miesięcznie. To oznacza, że świadczenie uzupełniające stanowi różnicę między kwotą 1600 zł i łączną kwotą przysługujących świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych. Ze świadczenia uzupełniającego nie można dokonać się potrąceń i egzekucji.
Jeśli zainteresowany nie ma ustalonego prawa do emerytury, renty ani do innego świadczenia pieniężnego ze środków publicznych lub gdy ma takie świadczenia, a ich łączna kwota nie przekracza 1100 zł, świadczenie uzupełniające wynosi 500 zł.
Natomiast jeżeli zainteresowany jest uprawniony do emerytury, renty lub innego świadczenia finansowanego ze środków publicznych, których łączna kwota przekracza 1100 zł, ale nie przekracza 1600 zł, to świadczenie uzupełniające jest różnicą między 1600 zł i sumą tych świadczeń. Przykładowo osoba, która ma prawo do emerytury w wysokości 900 zł, otrzyma 500 zł świadczenia uzupełniającego. Natomiast osoba, której emerytura wynosi 1300 zł, dostanie 300 zł świadczenia uzupełniającego.
Szacuje się, że z nowych przepisów skorzysta nawet 850 tys. osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. W skali roku to świadczenie będzie kosztować państwo 4,5 mld zł. Jak zapewniała po uruchomieniu programu minister pracy, rodziny i polityki społecznej Bożena Borys-Szopa, w budżecie są pieniądze zarówno do końca 2019 r., jak i na przyszły rok. Niewykluczone jednak, że wypłata 500 plus dla niepełnosprawnych od marca 2020 roku zostanie wstrzymana lub obniżona niektórym osobom. Wówczas wchodzi w życie rewaloryzacja rent i emerytur 2020, a dzięki temu mogą wzrosnąć dochody części osób niepełnosprawnych.
Jakich świadczeń nie uwzględnia się przy obliczaniu wysokości świadczenia uzupełniającego?
Do progu 1600 zł nie uwzględnia się dochodu z pracy zarobkowej, czy np. z umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy cywilnoprawnej. Wyłączone są także niektóre spośród świadczeń finansowanych ze środków publicznych, np. renta rodzinna przysługująca po zmarłym rodzicu osobie, która stała się całkowicie niezdolna do pracy do ukończenia 16 lat lub do ukończenia nauki przed osiągnięciem 25. roku życia. Nie wlicza się też świadczeń o charakterze jednorazowym, np. jednorazowego zasiłku z pomocy społecznej czy zasiłku pogrzebowego.
Przy badaniu wysokości świadczeń decydującej o prawie do świadczenia uzupełniającego i jego wysokości nie uwzględnia się także dodatków i świadczeń, które wypłaca się ze świadczeniami emerytalno-rentowymi na podstawie przepisów szczególnych. Chodzi np. o dodatek pielęgnacyjny, dodatek dla sieroty zupełnej, dodatek kombatancki czy ryczałt energetyczny. Nie wlicza się także zasiłku pielęgnacyjnego.
Wniosek o 500 plus dla niepełnosprawnych
Aby otrzymać świadczenie uzupełniające, należy złożyć wniosek. Świadczenie przysługuje od miesiąca jego złożenia. Druk wniosku wydają placówki ZUS lub można go pobrać ze strony www.zus.pl. Można go także wysłać przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE ZUS).
Wniosek zawiera:
- dane osoby uprawnionej, czyli jej imię i nazwisko, datę urodzenia, numer PESEL albo serię i numer dowodu osobistego lub numer paszportu, jeżeli nie nadano jej numeru PESEL, adres miejsca zamieszkania, pobytu lub ostatniego miejsca zamieszkania - u osoby, która nie ma adresu zamieszkania, adres do korespondencji, jeżeli jest inny niż adres zamieszkania,
- inne informacje, które są niezbędne, aby ustalić prawo do świadczenia uzupełniającego.
We wniosku wskazuje się także, w jaki sposób wypłacać świadczenie i podaje się dane niezbędne do jego wypłaty. Wniosek podpisuje wnioskodawca lub jego przedstawiciel ustawowy albo pełnomocnik.
Istotną częścią tego druku jest oświadczenie o tym, czy zainteresowany 500+ dla niepełnosprawnych ma prawo do świadczeń emerytalno-rentowych lub innych świadczeń ze środków publicznych. Jeżeli tak, to wskazuje się nazwę tego świadczenia, organ, który je przyznaje oraz wysokość świadczenia brutto (w oświadczeniu wymienia się wszystkie przysługujące świadczenia).
Załączniki do wniosku o 500 plus dla niepełnosprawnych
Do wniosku o świadczenie uzupełniające dla osoby niepełnosprawnej należy dołączyć orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji albo o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo wydane (przed 1 września 1997 r.) przez komisję lekarską do spraw inwalidztwa i zatrudnienia orzeczenie o zaliczeniu do I grupy inwalidów. Jeśli takie orzeczenie znajduje się w dokumentacji emerytalno-rentowej klienta w ZUS, nie trzeba go dołączać.
Niezdolność do samodzielnej egzystencji, na podstawie której ZUS ustali prawo do świadczenia uzupełniającego, potwierdzą również orzeczenia o:
- całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji,
- całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Jeśli zainteresowany ma takie orzeczenie, dołącza je do wniosku, gdy ZUS jest organem właściwym, aby rozpatrzyć wniosek o świadczenie uzupełniające.
Jeśli wcześniej nie wydano orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzystencji albo upłynął okres, na który je wydano, wniosek uzupełnia się o:
- zaświadczenie o stanie zdrowia (wydane przez lekarza nie wcześniej niż na miesiąc przed złożeniem wniosku), oraz
- dokumentację medyczną i inne dokumenty, które mają znaczenie przy wydaniu orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzystencji, np. kartę badania profilaktycznego, dokumentację rehabilitacji leczniczej lub zawodowej.
Jeśli zainteresowany ma prawo do emerytury lub renty zagranicznej lub innego świadczenia zagranicznego o podobnym charakterze, do wniosku dołącza dokument, który potwierdza prawo do tych świadczeń i ich wysokość. Wystawia go zagraniczna instytucja właściwa do spraw emerytalno-rentowych.
Ile się czeka na decyzję ZUS o przyznaniu świadczenia 500 plus dla niepełnosprawnych?
ZUS ustala prawo do świadczenia uzupełniającego nie później niż w ciągu 30 dni od dnia, kiedy została wyjaśniona ostatnia okoliczność niezbędna, aby wydać decyzję. Ale dla wniosków, które zgłaszano do 30 listopada 2019 r., ZUS miał więcej czasu na decyzję – 60 dni.
Formę decyzji ma też odmowa prawa do świadczenia uzupełniającego, zmiana jego wysokości oraz stwierdzenie ustania prawa do świadczenia uzupełniającego.
Jeśli zainteresowany nie zgadza się z decyzją ZUS, może się od niej odwołać.
Jak odwołać się od decyzji ZUS?
Odwołanie wnosi się do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, za pośrednictwem ZUS. Wnioskodawca ma na to miesiąc od dnia doręczenia decyzji. Po tym terminie decyzja stanie się prawomocna i nie zaskarży się już jej do sądu.
Odwołanie można złożyć na piśmie, osobiście w placówce ZUS, wysłać pocztą lub zgłosić ustnie do protokołu. Za złożenie odwołania i postępowanie przed sądem nic się nie płaci.
Kiedy świadczenie 500 plus dla niepełnosprawnych się nie należy?
Zgodnie z art. 8 ustawy osoba, która pobrała nienależnie świadczenie uzupełniające, musi je zwrócić. Będzie tak, gdy świadczenie:
- wypłacono, choć ustały lub zmieniły się okoliczności będące podstawą jego przyznania lub ustalenia jego wysokości, a osobę pobierającą to świadczenie pouczono o tych okolicznościach,
- przyznano lub wypłacono je na podstawie fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach, gdy osoba pobierająca świadczenie świadomie wprowadziła w błąd,
- przyznano na podstawie decyzji, której nieważność następnie stwierdzono albo uchylono w wyniku wznowienia postępowania, i osobie odmówiono prawa do świadczenia,
- wypłacono innej osobie niż ta, którą wskazano w decyzji przyznającej świadczenie.
Od kwot nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego nalicza się odsetki ustawowe za opóźnienie na zasadach określonych w prawie cywilnym, czyli od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia do dnia zwrotu. Kwoty zwraca się na rachunek bankowy, który wskaże właściwy organ. Ten z kolei przekazuje nienależnie pobrane świadczenia z odsetkami odpowiednio na rachunek bankowy Solidarnościowego Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych albo budżetu państwa. To ze środków tego funduszu są finansowane koszty obsługi wypłaty świadczenia oraz obsługi wniosku.
Należności od nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego przedawniają się z upływem 3 lat, licząc od dnia, w którym zapadła prawomocna decyzja o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranego.
