Choroba zawodowa – definicja, przykłady i co dalej, gdy się pojawi

Pokaż więcej

Czym jest choroba zawodowa – definicja

Zagadnienie choroby zawodowej jest omówione szczegółowo w rozdziale 7. Kodeksu pracy. W ustawie zdefiniowano, że choroba zawodowa to choroba wymieniona w wykazie chorób zawodowych, o ile w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych “narażeniem zawodowym” (Art. 235(1) Kodeksu pracy).

Choroba zawodowa - przykłady

Katalog chorób zawodowych jest uregulowany Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych. Szczegółowy wykaz stanowi załącznik do tego rozporządzenia. Zawiera on łącznie 26 grup chorobowych, uzupełnionych o informacje, w jakim czasie po zakończeniu pracy w niesprzyjających warunkach dana przypadłość z katalogu może zostać uznana za chorobę zawodową.

W katalogu wymieniono m. in. zatrucia ostre albo przewlekłe oraz ich następstwa wywołane przez substancje chemiczne, gorączkę metaliczną, różne typy pylicy płuc, astmę oskrzelową, berylozę, nowotwory, choroby skóry, w tym pokrzywkę kontaktową, zespół wibracyjny czy choroby układu wzrokowego czy choroby zakaźne. Czas potrzebny do uznania choroby za chorobę zawodową, liczony od zakończeniu kontaktu z czynnikiem ryzyka do wystąpienia objawów, jest bardzo zróżnicowany. Wynosi od trzech dni do nawet 10 lat. W wielu przypadkach musi być ustalany indywidualnie.  

Stwierdzenie choroby zawodowej i co dalej

O chorobie zawodowej mówimy już w przypadku podejrzenia jej wystąpienia. Zgodnie z przywołaną wcześniej ustawą pracodawca ma prawny obowiązek zaraportowania takiego przypuszczenia. Powinien zgłosić to niezwłocznie właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.

Zdarza się, że objawy choroby zawodowej wystąpią po pewnym czasie od kontaktu z czynnikiem ryzyka. Jeśli pojawią się jakiekolwiek podejrzenia w tym zakresie, stosownego zgłoszenia może dokonać sam pracownik - niezależnie od tego czy wciąż jest zatrudniony w miejscu pracy, w którym był narażony na wystąpienie takiego schorzenia.

Trzeci scenariusz związany ze zgłaszaniem podejrzenia choroby zawodowej to wizyta u lekarza. Nawet w trakcie rutynowej konsultacji lekarz lub lekarz dentysta mający podejrzenie, że pacjentowi towarzyszą objawy choroby zawodowej skieruje go na badania do specjalistycznej jednostki, by podejrzenie potwierdzić lub odrzucić (Art. 235. § 2(1) Kodeksu pracy).

Samo zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej jest początkiem kilkuetapowego procesu. Podejrzenie wymaga rozpoznania klinicznego i potwierdzenia, co dokładnie dolega choremu. Następnie trzeba rozsądzić, czy choroba została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo sposobem wykonywania pracy. Na tej podstawie uprawniony organ wydaje orzeczenie na temat choroby zawodowej (o jej stwierdzeniu lub braku podstaw do stwierdzenia). Po uprawomocnieniu się decyzji inspektora sanitarnego potwierdzającej wystąpienie choroby pracownik ma prawo do złożenia do ZUS stosownego wniosku o świadczenia ubezpieczeniowe. Opisujemy je w dalszej części tego artykułu.

W przypadku, gdy treść otrzymanego orzeczenia jest niezgodna ze stanowiskiem pracownika może on w ciągu kolejnych 14 dni skorzystać z trybu odwoławczego.

Choroba zawodowa a obowiązki pracodawcy

Gdy choroba zawodowa zostanie potwierdzona pracodawca, współpracując z wyznaczonym organem sanitarnym musi ustalić przyczyny jej powstania i skalę zagrożenia.  Następnie zapewnić niezwłoczne usunięcie czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze, w tym zapewnić realizację zaleceń lekarskich. Poza działaniami doraźnymi zatrudniający musi też prowadzić rejestr przypadków podejrzeń oraz stwierdzonych chorób zawodowych.

Choroba zawodowa a wynagrodzenie pracownika

Choroba zawodowa obok kluczowego aspektu zdrowotnego może realnie wpłynąć na domowe finanse pracownika, który może być czasowo lub trwale niezdolny do kontynuowania pracy. Kodeks pracy reguluje również kwestie finansowe zapisem mówiącym, że pracownikowi, który zachorował na chorobę zawodową przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego, określone w odrębnych przepisach (Art. 237(1) Kodeksu pracy). Są one zgromadzone w Ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Tam z kolei, w Art.11, czytamy, że Ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje jednorazowe odszkodowanie.

Kwoty odszkodowań z tytułu uszczerbku na zdrowiu spowodowanego chorobą zawodową reguluje obwieszczenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z 16 lutego 2023 r. w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (M.P. poz. 252).

Między 1 kwietnia 2023 roku a 31 marca 2024 roku kwoty jednorazowych odszkodowań z tego tytułu są równe

• 1269 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
• 1269 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych;
• 22 212 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego;
• 22 212 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty;
• 114 231 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty;
• 57 115 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest członek rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty inny niż małżonek lub dziecko;
• 114 231 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty oraz 22 212 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci;
• 114 231 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnionych jest równocześnie dwoje lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty oraz 22 212 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugie i każde następne dziecko;
• 22 212 zł, gdy obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie inni członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty; każdemu z nich przysługuje ta kwota, niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom;
• 57 115 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty oraz 22 212 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugiego i każdego następnego uprawnionego.

Jednorazowe odszkodowanie z tytułu choroby zawodowej jest jednym ze świadczeń gwarantowanych ustawą. Katalog uzupełniają zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, renta rodzinna, dodatek do renty rodzinnej, dodatek pielęgnacyjny oraz pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą. Są one szczegółowo omówione w Art. 6 przywołanej już Ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych i na stronach ZUS.

Choroba zawodowa a prawo unijne

Każdy mieszkaniec ubezpieczony w jednym z krajów UE, Islandii, Liechtensteinie, Norwegii lub Szwajcarii ma prawo do pomocy, gdy zapadnie na chorobę zawodową. Gdy dojdzie do podejrzenia choroby zawodowej kluczowym krokiem jest powiadomienie instytucji, w której pracownik jest ubezpieczony.

Opieka, którą objęta zostaje osoba cierpiąca na chorobę zawodową dzieli się ze względu na świadczenia rzeczowe (takie jak gwarancja dostępu do służby zdrowia czy leków) - za te odpowiada kraj, w którym taka osoba mieszka oraz na świadczenia pieniężne - za te odpowiada kraj, w którym chory jest ubezpieczony.    

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 Nr 24 poz. 141)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. Nr 105 - Poz. 869)
• Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. 2002 Nr 199 poz. 1673)