Przeczytasz w 9 min.
Co to jest PKB?
Oto definicja. Skrót PKB oznacza „produkt krajowy brutto” i jest miernikiem rozwoju gospodarki, który powszechnie uznają ekonomiści. PKB to łączna wyrażona w pieniądzu wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w konkretnym kraju. Mierzy się ją zazwyczaj dla roku lub kwartału.
Produkt krajowy brutto
Obowiązuje tu kryterium geograficzne i bierze się pod uwagę wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych przez narodowe i zagraniczne czynniki produkcji. Oznacza to, że narodowość kapitału nie ma znaczenia dla PKB, ważniejsze jest miejsce wytworzenia.
Ponieważ ten wskaźnik mierzy się regularnie, a jego wartość podaje się w dolarach amerykańskich (USD), można go porównać dla różnych krajów. Pozwala to także dość rzetelnie oceniać gospodarki w różnych okresach czy wykazywać, jaką mają efektywność ekonomiczną.
Produkt krajowy brutto Polski
Produkt krajowy brutto Polski określa więc stan naszej gospodarki. Ekonomiści zauważają jednak, że nie jest to miernik doskonały. Nie uwzględnia np. tzw. pracy na czarno, aktywności wolontariuszy, czy produkcji gospodarstw domowych, ignoruje także działalność B2B i rozliczenia między przedsiębiorcami. Do PKB liczone są zbrojenia, a zdaniem niektórych ekspertów takie wydatki nie zapewniają społeczeństwu bezpośredniej wartości.
W 2020 r. wartość PKB Polski wyniosła 2 biliony 323,9 mld zł (ok. 600 mld dolarów).
Co oznacza wzrost PKB?
Dla konsumenta istotna jest dynamika zmian, czyli to, czy nasze PKB rośnie każdego roku, czy nie. W ten uproszczony sposób możemy stwierdzić, że gospodarka rozwija się bądź kurczy. A zatem co oznacza wzrost PKB?
Gdy ten wskaźnik rośnie, z pewnością w kraju wytwarza się więcej dóbr i usług, a tym samym wzrasta gospodarcza zamożność kraju. Niekoniecznie muszą to odczuwać mieszkańcy w swoich portfelach. Zazwyczaj jednak wzrost produktu krajowego brutto oznacza przynajmniej stabilną sytuację gospodarczą.
PKB per capita - co to jest?
Jest kilka metod mierzenia PKB, a sam wskaźnik nie odzwierciedla idealnie zamożności społeczeństwa, gdyż nie uwzględnia liczby ludności. Dlatego bardzo często stosuje się tzw. PKB per capita (łac. na głowę).
PKB per capita o czym mówi? Jest to PKB ustalone w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Jeśli więc wylicza się go np. co roku, to widać, czy przyrasta PKB na każdego mieszkańca. Oczywiście uwzględnia się przy tym rosnącą liczbę ludności kraju.
W 2020 r. PKB na każdego mieszkańca Polski wyniósł ok.16 tys. USD.
PKB nominalny
Wskaźnik PKB można przedstawić dwojako, czyli w ujęciu nominalnym i realnym.
PKB nominalny to produkt krajowy brutto, który określa się w cenach obowiązujących w danej chwili na rynku. Będą więc brane pod uwagę ceny z roku, kiedy przeprowadza się to badanie.
PKB realny
Z kolei PKB realny wyraża się przy pomocy realnej wartości pieniądza. W praktyce to PKB realny jest bardziej miarodajny, gdyż wskazuje, ile rzeczywiście dóbr wyprodukowano w kraju (w przybliżeniu). Na wartość realnego PKB nie wpływa też wzrost cen w gospodarce. Określa on, jaka byłaby wartość dóbr i usług w konkretnym roku, gdyby wyrazić ją w cenach z określonego roku w przeszłości, tzw. roku bazowego.
Jak obliczyć PKB?
Sposób obliczenia PKB najprościej zilustrować prostym przykładem.
W 2018 r. litrowa butelka mleka kosztowała 2 zł i w kraju wyprodukowano ich 100. Za bochenek chleba trzeba było wtedy zapłacić 3 zł, a upieczono ich 200. To będzie nasz rok bazowy.
W 2019 r. cena za litr mleka wzrosła do 3 zł, a rozlano je do 200 butelek. Chleb zaś zdrożał wtedy do 4 zł, a wyprodukowano 300 bochenków.
W 2020 r. butelka mleka kosztowała 4 zł (produkcja - 400 szt.), a chleb 5 zł (400).
Jak obliczyć PKB nominalny?
Według takich danych nominalny PKB wynosi za:
• 2018 r.: (2 zł x 100 szt.) + (3 zł x 200 szt.) = 200 zł + 600 zł = 800 zł
• 2019 r.: (3 zł x 200 szt.) + (4 zł x 300 szt.) = 600 zł + 1200 zł = 1800 zł
• 2020 r.: (4 zł x 400 szt.) + (5 zł x 400 szt.) = 1600 zł = 2000 zł = 3600 zł.
Jak obliczyć PKB realny?
Realny PKB w 2018 r. jest taki sam jak nominalny. Ale ceny z tego roku będą podstawą do tego, aby obliczyć realny PKB w kolejnych latach, czyli wartość dóbr wytworzonych w 2019 i 2020 r. To oznacza, że ilość mleka i chleba z tych lat trzeba przemnożyć przez ceny z 2018 r., czyli przez te zamrożone. Stąd realny PKB wynosi za:
• 2019 r.: (2 zł x 200 szt.) + (3 zł x 300 szt.) = 400 zł + 900 zł = 1300 zł
• 2020 r.: (2 zł x 400 szt.) + (3 zł x 400 szt.) = 800 zł = 1200 zł = 2000 zł.
Jak urealnić PKB?
Jeżeli w gospodarce ceny produktów i usług byłyby na stałym poziomie, ale rosłaby tylko ilość tych wyprodukowanych dóbr, to realny i nominalny PKB będą wzrastać w tym samym tempie. Z reguły to rzadka sytuacja, bo ceny towarów rosną dość systematycznie. Aby więc stwierdzić, czy w ciągu roku realny produkt krajowy brutto wzrósł, czy spadł, stosuje się tzw. deflator. To miara wzrostu cen w gospodarce, która pomija ilość sprzedanych dóbr i usług.
Deflator uzyskuje się, dzieląc nominalny PKB przez realny PKB, czyli wyrażony w cenach roku bazowego i mnożąc otrzymany wynik przez 100 według wzoru:
deflator PKB = (nominalny PKB/realny PKB) x 100
To oznacza, że dla przykładu z mlekiem i chlebem deflator jest taki za:
2018 r.: 800 zł /800 zł x 100 = 100
2019 r.: 1800 zł /1300 zł x 100 = 138
2020 r.: 3600 zł / 2000 zł x 100 = 180.
Na przykładzie tych dwóch produktów widać więc, że ceny w gospodarce w 2019 r. mogły wzrosnąć w stosunku do 2018 r. nawet o 38 proc.
PKB Polski 2021
Wiosną 2021 r. polska gospodarka nabrała rozpędu i zanotowała rekordowy skok. W drugim kwartale 2021 r. PKB był realnie (czyli po uwzględnieniu inflacji) o 1,9 proc. wyższy niż w poprzednim kwartale. To oznacza wzrost wobec analogicznego kwartału roku poprzedniego aż o 10,9 proc. i powrót do poziomów sprzed pandemii.
W połowie sierpnia 2021 r. Główny Urząd Statystyczny podał, że produkt krajowy brutto niewyrównany sezonowo w II kwartale 2021 r. zwiększył się realnie o 10,9 proc. rok do roku, wobec spadku o 8,3 proc. w analogicznym okresie 2020 r.
PKB Polski 2020
W całym 2020 r. PKB - według GUS - spadł o 2,7 proc., po wzroście o 4,5 procent w 2019 r. i 5,1 proc. w 2018 r.
2020 r. był jednak specyficzny, bo to był pierwszy rok pandemii koronawirusa i pierwszego lockdownu (od marca 2020 r.). Choć może przemysł znacząco nie wyhamował, to skutki obostrzeń antycovidowych najbardziej odczuły zamknięte gałęzie gospodarki i usługi, np. handel, turystyka, gastronomia, hotelarstwo.
PKB Polski 2019
Produkt krajowy brutto Polski w 2019 r. wzrósł realnie o 4,5 proc. w porównaniu z 2018 r. GUS skorygował ten wynik w stosunku do opublikowanego w kwietniu 2020 r. o 0,4 p. proc.
Pełny, skorygowany szacunek produktu krajowego brutto za 2019 r. GUS podał na podstawie rocznego źródła informacji oraz ostatecznego szacunku za 2018 r. Tak obliczany w tym czasie PKB był podstawą do określenia dochodu narodowego brutto oraz notyfikacji deficytu i długu instytucji rządowych i samorządowych.
Jaka prognoza PKB w 2021 r.?
Zgodne z obecnymi szacunkami Międzynarodowego Funduszu Walutowego wzrost PKB w Polsce wyniesie kolejno:
4,6 proc. w 2021 r. (wobec wcześniej szacowanych 3,5 proc.),
5,2 proc. w 2022 r. (wobec wcześniejszych 4,5 proc.).
MFW podniósł prognozy dla wielu gospodarek rozwiniętych, w tym Polski, ale obniżył je dla innych części świata. Nadal jednak globalnie spodziewa się wzrostu na poziomie 6 proc. Dla gospodarek rozwiniętych szacunki MFW wzrosły o 0,5 pkt proc., do 5,6 proc.
Komisja Europejska szacuje zaś, że PKB Polski w 2021 r. urośnie do 4,8 proc. (poprzednio oceniała go na 4,0 proc.).
Jaka prognoza PKB banków w 2021 r.?
Także analitycy bankowi podnieśli swoje prognozy PKB dla Polski w 2021 r. Według ekonomistów mBanku PKB w całym 2021 r. urośnie do 5,7 proc. rok do roku. Nieco niższe są przewidywania banku Pekao SA - będzie to 5,5 proc. Credit Agricole w nowej prognozie mówi o 5,3-proc. wzroście PKB. Natomiast Alior Bank i PKO BP szacują tę zwyżkę o 5,1 proc., a Santander o 5 proc. Najniżej wzrost polskiego PKB prognozuje Citibank - na 4,2 proc.
PKB na świecie - ranking
Od 1971 r. na czele rankingu PKB plasuje się USA. Poziom PKB Stanów Zjednoczonych w 2020 r. wyniósł 20,93 bln dolarów. Spadł jednak o 3,5 proc. w ujęciu rok do roku i był to największy taki regres od 1946 r.
Na drugim miejscu z wynikiem niższym o niemal 30 proc. znajdują się Chiny (14,7 bln USD). W czołówce jest również Japonia (5,065 bln USD).
W pierwszej dziesiątce największych gospodarek świata są także kraje europejskie. Na 4. miejscu są Niemcy (3,8 bln USD), a na 6., 7. i 8. odpowiednio Wielka Brytania (2,7 bln USD), Francja (2,7 bln USD) i Włochy (prawie 1,9 bln USD).
Nowy sposób liczenia PKB
7 maja 2020 r. Sejm zmienił ustawę o sposobie obliczania wartości PKB (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 151). Polska dostosowała się do unijnej metodologii statystycznego podziału kraju, czyli zgodnego z tzw. NUTS-ami (regionami).
Od 9 lipca 2020 r., czyli od dnia, kiedy weszła w życie ta nowelizacja, GUS oblicza wartość PKB na jednego mieszkańca dla obszarów terytorialnych na różnych poziomach tj. makroregionów, regionów i podregionów.
