Przeczytasz w 7 min.
Rękojmia za wady
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi to instytucja Kodeksu cywilnego (kc).
Zgodnie z przepisem art. 556 kc sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną. Zgodnie z art. 5561 § 1 kc rzecz sprzedana w szczególności jest niezgodna z umową, jeżeli:
- nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia (np. laptop przestaje wyświetlać obraz),
- nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór (np. meble, zamówione w dostawie, mają inny kolor niż te na wystawie),
- nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia (np. konsument kupił w sklepie ładowarkę do określonego modelu telefonu z nowym gniazdem USB, o czym informował sprzedawcę, a sprzedawca wydał konsumentowi ładowarkę do telefonu ze starszym typem gniazda USB),
- została kupującemu wydana w stanie niezupełnym (np. odkurzacz został wydany bez ssawki należącej do kompletu).
Wada prawna występuje w szczególności wtedy, gdy rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej lub jest obciążona prawem osoby trzeciej (np. smartfon kupiony w komisie okazuje się być kradziony).
Za jakie wady odpowiada sprzedawca?
Zgodnie z przepisem art. 559 kc sprzedawca jest odpowiedzialny z tytułu rękojmi za wady fizyczne, które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili. W przypadku sprzedaży konsumenckiej zwykle jest to po prostu moment wydania rzeczy konsumentowi.
Gdy wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, a kupującym jest konsument domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego (art. 5562 kc). To domniemanie ułatwia konsumentowi dochodzenie roszczeń – w przypadkach objętych przepisem, to sprzedawca, chcąc oddalić reklamację musi wykazać, że wady nie było w tym momencie. Może to być np. sytuacja, w której po zakupie fabrycznie niekompletnego zestawu sztućców konsument składa w związku z tym reklamację. Konsument nie musi udowadniać, że niekompletność występowała od początku. To sprzedawca musi wykazać, że wydał pełen komplet.
Ustanowienie domniemania istotnie obciąża sprzedawcę, w zasadzie uniemożliwiając mu obronę w dużej części przypadków.
Kiedy sprzedawca nie odpowiada?
Sprzedawca może ograniczyć lub wyłączyć swoją odpowiedzialność pod warunkiem, że kupującym nie jest konsument. Wobec konsumenta, odpowiedzialność z tytułu rękojmi ma charakter bezwzględny (art. 558 kc).
Wyjątkiem jest sytuacja, gdy konsument wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy (art. 557 § 1 kc).
Czego może żądać uprawniony z rękojmi?
Konsumentowi przysługuje roszczenie o wymianę lub usunięcie wady (art. 561 § 1 kc). Sprzedawca powinien zaspokoić roszczenie w rozsądnym czasie. Niezachowanie terminu będzie upoważniało konsumenta do odstąpienia od umowy (art. 560 § 1 kc).
Konsument może też obniżyć cenę, a gdy wada jest istotna, może odstąpić od umowy. Sprzedawca może jednorazowo zablokować realizację tych uprawnień, niezwłocznie usuwając wadę lub wymieniając rzecz na nową. Przy kolejnej reklamacji (nie musi dotyczyć tego samego problemu) sprzedawcy nie przysługuje już taka możliwość.
Przepisy nie wymagają zachowania szczególnej postaci czy formy dla złożenia reklamacji. Konsument może złożyć reklamację choćby ustnie, przy czym dla celów dowodowych zalecane jest złożenie reklamacji na piśmie lub innym trwałym nośniku.
Kiedy sprzedawca musi uznać reklamację z tytułu rękojmi?
Gdy rzecz posiada wadę, za którą sprzedawca odpowiada, reklamacja powinna być uznana i niezwłocznie załatwiona. Przepisy nie wyznaczają tu ścisłych terminów na realizację, posługując się klauzulami generalnymi (np. rozsądny czas). W handlu przyjęto, że jest to termin 14 dni, przy czym z pewnością wystąpią sytuacje, gdy termin – z uwagi na okoliczności – będzie dłuższy lub krótszy.
Innym przypadkiem jest sytuacja, gdy sprzedawca nie reaguje w ogóle na reklamację. W takiej sytuacji zastosowanie może mieć reguła interpretacyjna stanowiąca, że jeżeli kupujący będący konsumentem zażądał wymiany rzeczy lub usunięcia wady albo złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, określając kwotę, o którą cena ma być obniżona, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania w terminie czternastu dni, uważa się, że żądanie to uznał za uzasadnione.
Dodajmy, że sam obowiązek udzielenia odpowiedzi określa przepis art. 7a ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz. U. 2019, poz. 134). Przepis ten stosuje się w zakresie nie objętym hipotezą przepisu art. 5615 kc.
Koszty reklamacji
Reguły ustanowione Kodeksem cywilnym można sprowadzić do stwierdzenia, że koszty te – co do zasady – ponosi sprzedawca (por. art. 5611 – 5613, 566 kc). Wyjątkiem jest sytuacja, gdy konsument żąda od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania rzeczy. Wówczas jest obowiązany ponieść część związanych z tym kosztów przewyższających cenę rzeczy sprzedanej. Ewentualnie może żądać od sprzedawcy zapłaty części kosztów demontażu i ponownego zamontowania, do wysokości ceny rzeczy sprzedanej.
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi
Przepis art. 568 kc określa termin, w którym stwierdzenie wady będzie powodowało powstanie odpowiedzialności. Ogólny termin to 2 lata, a dla nieruchomości 5 lat. Gdy przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma, odpowiedzialność sprzedawcy może zostać ograniczona do minimalnie 1 roku. Jeżeli termin przydatności do użycia (np. spożycia) kończy się po upływie 2 lat, termin na stwierdzenie wady stosownie się wydłuża.
Roszczenia z tytułu rękojmi przedawniają się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady (ale nie przed upływem podstawowego terminu odpowiedzialności). W tym terminie konsument może złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy lub obniżeniu ceny.
Rękojmia czy gwarancja?
Wiedząc już czym jest rękojmia, można się zastanowić, z jakiego tytułu złożyć reklamację. Tu ważna informacja – rękojmia i gwarancja są od siebie niezależne. Konsument może swobodnie wybrać z którego tytułu składa reklamację, a wybór nie wiąże go na przyszłość.
Gwarancja bywa często mylona z rękojmią, a są to odrębne odpowiedzialności.
Przede wszystkim gwarancja jest zobowiązaniemdodatkowym – nie istnieje obowiązek udzielania gwarancji. Inaczej jest w przypadku rękojmi. Tam odpowiedzialność powstaje z mocy ustawy. Sprzedawca nie musi oddzielnie udzielać konsumentowi ochrony.
Zakres gwarancji w znacznym zakresie jest dowolnie kształtowana przez gwaranta, z zastrzeżeniem niewielkich ram ustawowych (art. 577-581 kc). Tak więc o tym, z jakiego tytułu złożyć reklamację, decydować będzie treść gwarancji czy renoma gwaranta.
Z prawnego punktu widzenia, zwykle jednak korzystniejsza będzie rękojmia.
