Rodzaje weksli i zasady ich funkcjonowania

Pokaż więcej

Weksel – co to takiego?

Weksel jest stosowanym od wieków papierem wartościowym stanowiącym zabezpieczenie umów. Początkowo regulacje dotyczące prawa wekslowego miały charakter lokalny – stosowane były przez pojedyncze miasta. Pierwszy ogólnopaństwowy dokument regulujący zasady stosowania weksli w Polsce został uchwalony w 1775 roku. Obecnie aktem prawnym regulującym kwestie weksli jest ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe. Ostatnia jej nowelizacja miała miejsce w 2021 roku.

Nazwa weksel pochodzi od niemieckiego słowa Wechsel, które oznacza „zmianę”. Weksel jest papierem wartościowym, który obliguje jedną ze stron do bezwarunkowego spłacenia określonej sumy we wskazanym terminie stronie przeciwnej. Cechą charakterystyczną wekslu jest jego bezwarunkowość – weksel nie jest związany z jakimikolwiek innymi dokumentami (np. umowami). Wystawcami wekslu mogą być osoby fizyczne (dokument podpisuje wystawca), podmioty gospodarcze (dokument podpisuje osoba upoważniona) i spółki cywilne (dokument podpisują wspólnicy, którzy zdecydowali się być trasantami).

Weksel – podstawowe pojęcia

Ustawa Prawo wekslowe wyróżnia dwa rodzaje weksli:

• weksel trasowany (ciągniony),
• weksel własny (sola).

Zanim przejdziemy do bardziej szczegółowego omówienia rodzajów weksli, powinniśmy zapoznać się z podstawowymi terminami stosowanymi w prawie wekslowym. Najważniejsze z nich to:

• Trasant, czyli wystawca wekslu. Do jego obowiązków należy wykupienie wekslu,
• Trasat, czyli osoba wskazana przez trasanta do zapłaty kwoty wskazanej na wekslu,
• Remitent, czyli osoba, na rzecz której ma zostać wypłacone zobowiązanie wekslu,
• Indos, czyli przeniesienie własności wekslu na inną osobę,
• Awal, czyli poręczenie wekslowe. Awalista to osoba, która ręczy za weksel,
• Regres, czyli zwrotne poszukiwanie. Występuje, gdy upływa termin płatności wekslu.
• Regresant to dłużnik, zaś Regredient to wierzyciel wekslowy.

Rodzaje weksli

Wspomnieliśmy już, że wyróżniamy dwa rodzaje weksli: własny i trasowany. Różnią się one podmiotem, który zobowiązuje się do zapłacenia sumy wekslowej. W przypadku wekslu własnego (zwanego też sola), jego wystawca (trasant) jest jednocześnie dłużnikiem i na jego barkach spoczywa obowiązek uregulowania należności wekslowej. Z kolei w przypadku wekslu trasowanego (zwanego też ciągnionym, przekazanym), dłużnikiem jest osoba trzecia (trasat) wskazana przez trasanta do opłacenia wekslu. W obu przypadkach warunkiem koniecznym jest podpisanie wekslu przez trasanta lub trasata.

Rodzaje weksli były swego czasu rozpoznawalne po konkretnym wzorze. Do 2007 roku istniały bowiem urzędowe blankiety wekslowe. Obecnie nie ma już jednolitego wzoru takiego dokumentu. Weksel może być wystawiony na zwykłej kartce papieru, przy czym Prawo wekslowe (w art. 1 i 101 ustawy) definiuje jakie elementy powinien zawierać taki dokument.

Weksel trasowany – wymagane informacje

Weksel trasowany musi zawierać:

• nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono,
• polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,
• nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata),
• oznaczenie terminu płatności,
• oznaczenie miejsca płatności,
• nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana,
• oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu,
• podpis wystawcy wekslu.

weksel własny - wymagane informacje

Z kolei weksel własny musi zawierać:

• nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono,
• przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,
• oznaczenie terminu płatności,
• oznaczenie miejsca płatności,
• nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana,
• oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu oraz
• podpis wystawcy wekslu.

W przypadku, gdy na wekslu nie zamieszczono terminu płatności, dokument uznaje się za płatny za okazaniem. Jeśli zaś w dokumencie nie zostanie oznaczone miejsce płatności, uznaje się, że jest to miejsce zamieszkania trasata.

Klauzule wekslowe

Omawiając rodzaje weksli należy wskazać, że w wekslu mogą znaleźć się dodatkowe elementy, czyli tzw. klauzule wekslowe, które służą zabezpieczeniu stron transakcji. Klauzule te dzielą się na:

wekslowo skuteczne – czyli takie, które wywołują określone skutki prawne. Jest to na przykład klauzula domicylu wskazująca osobę trzecią, która zobowiązuje się przyjąć płatność wekslową, klauzula zakazująca dalszego zbywania wekslu „nie na zlecenie” czy klauzula wtórnikowa zakazująca wystawiania więcej niż jednego wekslu,

wekslowo obojętne – czyli takie, które nie wywołują skutków z punktu widzenia prawa wekslowego. Jest to na przykład klauzula zapłaty w walucie obcej czy klauzula odsetkowa w której wystawca zastrzega oprocentowanie sumy wekslowej,

klauzule zakazane – czyli takie, których zamieszczenie powoduje nieważność wekslu, na przykład uzależniające ważność wekslu od jakiegokolwiek warunku.

Weksel a indos

Przenoszenie praw wekslu na inną osobę lub podmiot nazywa się indosem. Pierwszy indos musi zawsze pochodzić od remitenta lub wystawcy wekslu. Osoba, która zbywa weksel nazywa się w takim przypadku indosantem (inaczej żyrantem), a przyjmujący weksel indosatariuszem (żyrantariuszem). Indos musi być bezwarunkowy i przenosić całość kwoty wekslu na drugą osobę. W przypadku odmowy zapłaty należności przez głównego dłużnika, odpowiedzialność za wystawiony weksel spada na indosanta.

Rodzaje weksli – weksel in blanco

Oddzielnym typem wekslu jest weksel in blanco (czyli niezupełny). Jest to weksel, który nie zawiera wszystkich elementów określonych przez Prawo wekslowe. Najczęściej brakującym elementem jest suma wekslowa. Weksel in blanco powiązany jest z tzw. deklaracją wekslową. Dokument ten określa warunki, od których spełnienia zależy prawo wypełnienia wekslu i sumę na jaką może być wystawiony weksel. W chwili uzupełnienia brakujących elementów wekslu in blanco, weksel staje się automatycznie wekslem zwykłym. Weksel in blanco niezabezpieczony deklaracją wekslową stwarza ryzyko, że remitent wpisze tam inną sumę niż ta, która została ustnie umówiona z trasatem.

Do czego służy weksel?

Weksle wystawiane są najczęściej jako zabezpieczenie pożyczki lub w sytuacji, gdy nabywca towaru nie ma wystarczających środków na pokrycie zamówienia. W przypadku braku gotówki weksel stosowany jest jako substytut tradycyjnego pieniądza. Najczęściej weksle stosuje się w obiegu prywatnym jako zabezpieczenie umów. Banki z reguły preferują inne formy zabezpieczeń kredytów w umowach z klientami indywidualnymi, np. hipotekę ustanowioną na nieruchomości.

Rodzaj weksla - krzyżówka

Jako ciekawostkę dodamy popularne, chociaż niepoprawnie zapisywane, hasło: rodzaj weksla krzyżówka. Jak wynika z powyższej lektury rodzaj wekslu inaczej można opisać jako sola (gdy chodzi o weksel własny) lub trasa (gdy rzecz dotyczy wekslu ciągnionego). W sieci można znaleźć też hasła takie jak rymesa - która jest wekslem posiadającym minimum jeden indos czy żyro, które pochodząc od żyranta, oznacza właśnie indos.

Rodzaje weksli – podstawa prawna

• Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 roku Prawo wekslowe (Dz. U. 1936 Nr 37 poz. 282) - link