Przeczytasz w 10 min.
Wezwanie na policję nie wiem w jakiej sprawie
Zacznijmy od wyjaśnienia, że wezwanie na policję może mieć różną formę zależną od okoliczności. Stąd możemy być wezwani na policję w charakterze świadka, podejrzanego, biegłego, tłumacza lub specjalisty. Uprawnienia i obowiązki wezwanego będą wynikać z rodzaju wezwania. W tym artykule skupiamy się na wyjaśnieniu zagadnień związanych z wezwaniem na policję w charakterze świadka. Omawiamy tu między innymi czy zdarza się wezwanie na policję w charakterze świadka bez podania przyczyny, a także jakie są przywileje i wymagania wobec wezwanych na świadków.
Wezwanie w charakterze świadka na policję
Zagadnienia związane z wezwaniem na policję w charakterze świadka zostały uregulowane zapisami w rozdziale 21 kodeksu postępowania karnego (zwanego dalej w tym artykule: Ustawa lub k.p.k.). Wynika z niego, że każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć stosowne wyjaśnienia (art. 177. par. 1 Ustawy).
Wezwanie na policję w charakterze świadka a przesłuchanie na odległość
Warto wiedzieć, że w uzasadnionych okolicznościach przesłuchanie w charakterze świadka może być przeprowadzone bez konieczności składania wizyty na komisariacie lub w sądzie. Takie przesłuchanie może odbyć się jedynie przy zapewnieniu bezpośredniego sygnału audio i wideo oraz w obecności wyznaczonego urzędnika (na przykład referendarza sądowego). Za uzasadnione okoliczności uznaje się chorobę, kalectwo lub “inne niedające się pokonać przeszkody” (art. 177 par. 2 Ustawy). Świadkiem na odległość będzie więc między innymi osoba przebywająca za granicą, której towarzyszy pracownik konsulatu lub osadzony w areszcie lub zakładzie karnym – gdy towarzyszy mu wyznaczony pracownik administracji takiego ośrodka.
Wezwanie na policję w charakterze świadka osoby nieletniej
Świadkiem w sprawie karnej może być każdy – także osoby małoletnie. Te, które nie ukończyły 15 lat, o ile nie ma to wpływu na dobro postępowania sądowego, powinny być przesłuchane przy obecności przedstawiciela ustawowego, np. rodzica lub opiekuna faktycznego. W takich sytuacjach przesłuchanie odbywa się w obecności biegłych, których zadaniem jest ocena składanych zeznań i możliwość ich wykorzystania w procesie dowodowym (art. 171 par. 3).
Wezwanie na policję w charakterze świadka - wzór
Co do zasady policja korzysta z wzoru wezwania na przesłuchanie. Tego rodzaju dokument zawiera dane personalne osoby wzywanej, numer sprawy, do której odnosi się wezwanie, artykuł ustawy dotyczący przedmiotu sprawy, datę i miejsce stawienia się świadka oraz rolę wzywanej osoby (czyli czy jest to wezwanie w charakterze świadka, podejrzanego czy innym). Na wezwaniu pojawią się także informacje uzupełniające, w tym pouczenie i objaśnienie. Wezwania na przesłuchania doręczane są zazwyczaj listownie za osobistym pokwitowaniem odbioru. W wypadkach niecierpiących zwłoki można wzywać lub zawiadamiać osoby telefonicznie albo w inny sposób stosownie do okoliczności (art. 137 k.p.k.).
Wezwanie na policję w charakterze świadka - odpowiedzialność karna wezwanego
Wezwany w charakterze świadka ma obowiązek stawić się na przesłuchaniu i mówić prawdę. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997roku Kodeks karny w art. 233 wskazano, że każdy, kto składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie Ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Jeżeli sprawca zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. To jednak nie jedyna sankcja, która może dotknąć świadka.
Wezwanie na policję w charakterze świadka - jakie jeszcze kary
Niestawienie się na wezwanie policji może mieć konkretny wpływ na domowe finanse. Rzadko kiedy przewidujemy specjalne fundusze na opłacanie grzywien lub innych kar finansowych. A taka grozi za niestawienie się na wezwanie w charakterze świadka (lub innym) bez odpowiedniego usprawiedliwienia. Kara może wynosić do 3000 złotych (art. 285 par. 1 Ustawy). Zostanie ona uchylona, jeśli w ciągu tygodnia od daty doręczenia pisma potwierdzającego wymierzenie tej kary wezwany dostarczy stosowne usprawiedliwienie. Na wypadek, gdyby doszło do nałożenia tego rodzaju kary realną pomocą może okazać się poduszka finansowa.
Prowadzący postępowanie może ponadto zarządzić również zatrzymanie i doprowadzenie wezwanego w charakterze świadka (przepis ten wobec biegłego, tłumacza i specjalisty stosuje się tylko wyjątkowo), a gdy unikanie stawiennictwa na wezwanie powtarza się wielokrotnie – areszt do 30 dni. Taki stan prawny przekonuje, że wezwanie jako świadek na policję warto traktować z należytą powagą.
Wezwanie na policję w charakterze świadka – kogo NIE dotyczy
Zgodnie z przepisami w charakterze świadka nie mogą występować obrońca, adwokata lub radca prawny działający na mocy art. 245 par. 1 Ustawy i co do faktów, o których dowiedział się obsługując swojego klienta. Świadkami nie mogą być także duchowni w zakresie faktów, które zostały im przekazane w ramach spowiedzi. W takiej roli nie wystąpi również mediator (chyba że mowa o przestępstwach z art. 240 par. 1 Kodeksu karnego).
Wezwanie na policję w charakterze świadka - prawa wezwanego
Zgodnie z Kodeksem postępowania karnego należy świadkowi zapewnić możliwość swobodnej wypowiedzi, a dopiero później zadawać pytania w celu jej uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli. Nie wolno jednak zadawać pytań, które sugerowałyby treść odpowiedzi. Nie można także wpływać na wypowiedź osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub gróźb. Jeżeli do takich sytuacji dojdzie, zeznania świadka nie mogą być uznane za dowód w sprawie (art. 171 Ustawy).
Świadkiem nie musi być najbliższa osoba oskarżonego, także po rozwodzie. Zasada ta jest stosowana także, gdy doszło do zakończenia przysposobienia. Identycznie wygląda sytuacja świadka uchylającego się od odpowiedzi na pytanie, gdyż jej udzielenie mogłoby narazić jego (lub najbliższych) na konsekwencje za popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego. Prawo odmowy zeznań dotyczy także świadka, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem. Wezwany w charakterze świadka może ponadto żądać, aby przesłuchano go na rozprawie z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą. Jeżeli zachodzi obawa o bezpieczeństwo życia, wolności, zdrowia świadka lub jego najbliższej osoby, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych, jeżeli nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie (art. 182, 183, 184 Ustawy).
Wezwanie w charakterze świadka a zwrot kosztów
Na wniosek wezwanego w charakterze świadka złożony ustnie do protokołu lub na piśmie, w terminie trzech dni od dnia zakończenia czynności z jego udziałem, świadkowi przysługuje zwrot kosztów stawiennictwa na wezwanie (art. 618a–618e i art. 618k Ustawy).
Jak wygląda przesłuchanie wezwanego w charakterze świadka
Przed rozpoczęciem przesłuchania świadek jest uprzedzany o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy. Podczas postępowania przygotowawczego świadek musi podpisać oświadczenie, w którym przyznaje, że został uprzedzony o tej odpowiedzialności. Oprócz tego, zgodnie z art. 300 k.p.k. „Przed pierwszym przesłuchaniem poucza się świadka o jego uprawnieniach i obowiązkach określonych w art. 177-192a oraz dostępnych środkach ochrony i pomocy, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka.” Wzór pouczenia został zawarty w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 września 2020 r. w sprawie określenia wzoru pouczenia o uprawnieniach i obowiązkach świadka w postępowaniu karnym.
Przesłuchanie rozpoczyna się od zapytania świadka o imię, nazwisko, wiek, zajęcie, karalność za fałszywe zeznanie lub oskarżenie oraz stosunek do stron. Miejsce zamieszkania świadka ustala się na podstawie dokumentu tożsamości lub pisemnego oświadczenia świadka.
Pytania zadawane świadkowi nie mogą zmierzać do ujawnienia jego miejsca zamieszkania ani miejsca pracy, chyba że ma to znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego postrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić. Dla celów dowodowych można również świadka poddać oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu.
Wezwanie w charakterze świadka - nowe przepisy od 15 sierpnia 2023 roku i później
Zgodnie z nowelizacją Ustawy wchodzą w życie nowe przepisy. Poniżej przedstawiamy wybrane fragmenty Kodeksu w nowym brzmieniu. Przekierowanie do pełnej treści znajdziesz w dolnej części tego artykułu.
“W sprawach o określone w Ustawie przestępstwa biegły psycholog biorący udział w przesłuchaniu powinien być osobą płci wskazanej przez pokrzywdzonego, chyba że będzie to utrudniać postępowanie.” (art. 185a par.5).
“Pytania zadawane świadkowi nie mogą dotyczyć jego życia seksualnego, chyba że jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy.” (art. 171 par. 4a).
“Jeżeli świadek ma problemy z komunikacją werbalną, przesłuchanie przeprowadza się przy wykorzystaniu komunikacji wspomagającej i alternatywnej, którymi posługuje się świadek. W przesłuchaniu bierze udział biegły mający odpowiednią wiedzę w zakresie komunikacji wspomagającej i alternatywnej.” (art. 185e par.4). Ten przepis obowiązuje od 15 lutego 2024 roku.
Wezwanie na poliację - podsumowanie
Gdy odbierasz wezwanie na policję w charakterze świadka pamiętaj, że są z tym powiązane konkretne prawa i obowiązki. Przed stawieniem się na przesłuchanie warto przygotować się do złożenia zeznań - przypomnieć sobie okoliczności sprawy, względem której będziesz zeznawać. W przypadku wątpliwości co do przebiegu postępowania możesz poprosić prowadzącego o objaśnienie całego procesu.
Wezwanie na policję w charakterze świadka - podstawa prawna
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. 1997 Nr 89 poz. 555) link
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. 1997 Nr 88 poz. 553) link
- Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 września 2020 r. w sprawie określenia wzoru pouczenia o uprawnieniach i obowiązkach świadka w postępowaniu karnym (Dz. U. 2020 poz. 1620) link
