Przeczytasz w 8 min.
Jakie zmiany w ubezpieczeniach społecznych będą obowiązywać i od kiedy?
Niektóre zmiany w ZUS obowiązują od 18 września 2020 roku. Kolejne odpowiednio od 1 stycznia 2022 roku, 1 kwietnia 2022 roku i 1 stycznia 2023 roku. Ogłoszone zmiany w ZUS są istotne z perspektywy osób ubezpieczonych, płatników składek i świadczeniobiorców Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Zmiany w ZUS od 18 września 2021 roku
Zmiany w ZUS, które wchodzą w życie w 2021 roku są istotne zarówno dla ubezpieczonych, prowadzących działalność gospodarczą oraz dla osób, które wybierają się na emeryturę.
Zmiany w ZUS dla małych firm
Przepisy wprowadzają zmianę dla osób współpracujących z przedsiębiorcami korzystającymi z ulgi na start. Przed ich zmianą osoby te nie podlegały dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Zmiany w ZUS dla przedsiębiorców oznaczają, że od 18 września 2021 roku mogą one przystąpić do tego ubezpieczenia i korzystać ze świadczeń, gdy chorują, bądź w przypadku macierzyństwa.
Zmiany w rentach
Zmiany w ZUS dotyczą także warunków nabycia prawa do renty z powodu niezdolności do pracy. Umożliwiają one przyznanie renty osobom, które stały się niezdolne do pracy w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna. Dzieje się tak, nawet wtedy jeśli nie było obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Trzeba pamiętać, że osoby te muszą spełnić pozostałe warunki określone w ustawie do uzyskania renty z powodu niezdolności do pracy.
Zmiany w emeryturach czerwcowych
Nowelizacja rozwiązuje problem tzw. emerytur czerwcowych. Przejście na emeryturę w czerwcu nie może być mniej korzystne niż w pozostałych miesiącach II kwartału danego roku. Dlatego do przepisów wprowadzono zasadę, że przy ustalaniu wysokości emerytury w czerwcu uwzględnia się waloryzację roczną lub kwartalne. Jest to zmiana dla przyszłych emerytów. Będą oni mogli bez obaw o wysokość swojego świadczenia składać wnioski w czerwcu. Jeśli ZUS przyznał prawo do emerytury w czerwcu 2021 r., to przeliczy jej wysokość na korzystniejszych zasadach bez składania wniosku w tej sprawie.
Zmiany w ZUS dla płatników składek
Zmiany w ZUS 2021 r. dotyczą również płatników składek. Przepisy przewidują możliwość sporządzania protokołu kontroli oraz aneksu do protokołu kontroli także w formie elektronicznej. Do tej pory protokół kontroli mógł być sporządzony wyłącznie w formie pisemnej. Zmiana przepisów umożliwia płatnikom składek przekazywanie zastrzeżeń do protokołu kontroli elektronicznie.
Czego jeszcze dotyczą zmiany w ZUS w 2021 r.?
W życie wchodzą także zmiany w opłatach ZUS. Mowa o zwolnieniu z naliczania i opłacania odsetek za zwłokę. Od wpłat dokonanych po 18 września 2021 r. nie trzeba naliczać i opłacać odsetek za zwłokę, jeżeli ich wysokość nie przekracza 1 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2021 r. 28 zł, w 2022 r. 30,10 zł). Przed 18 września przepisy pozwalały nie naliczać i nie płacić odsetek, jeśli ich wysokość nie przekraczała 6,60 zł.
Po 18 września 2021 r. ZUS musi zawiadomić płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, jeżeli ich wysokość przekroczy dziesięciokrotność kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym (obecnie 116 zł). Zwrot nastąpi w formie bezgotówkowej na rachunek bankowy.
Zmiany w ZUS od 1 stycznia 2022 r.
W kolejnej turze wprowadzania zmian ustawodawca znosi zasadę, że nieterminowe opłacenie składek powoduje ustanie dobrowolnych ubezpieczeń. Jest to korzystne dla ubezpieczonych, a w szczególności dla osób objętych dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Nie będą oni otrzymywali odmowy prawa do świadczenia z powodu stwierdzenia ustania ubezpieczenia chorobowego na skutek nieterminowego opłacania składek. Nie będą także musieli składać wniosków o wyrażenie zgody na opłacenie składek po terminie.
Ubezpieczony dobrowolnie będzie objęty ubezpieczeniami od dnia zgłoszenia do dnia wyrejestrowania. Nie będzie obowiązywała zasada obejmowania dobrowolnymi ubezpieczeniami na podstawie dorozumianego wniosku. Chodzi o opłacanie i rozliczanie składek na ubezpieczenia bez aktualnego zgłoszenia do nich.
Zmiany w ZUS w zakresie renty socjalnej
Kolejna zmiana dotyczy zawieszania renty socjalnej z powodu uzyskiwania dodatkowych przychodów. Do renty socjalnej będą stosowane te same zasady, jak do renty z tytułu niezdolności do pracy. Dla wielu rencistów będzie to oznaczało możliwość pobierania renty w pełnej lub zmniejszonej wysokości.
Zmiany w ZUS dla osób dorabiających do emerytur i rent
Zmiany w opłacaniu składek ZUS dotyczą także osób dorabiających do emerytur i rent z tytułu niezdolności do pracy. Przepisy ujednolicają zasady przeliczania wysokości świadczeń przyznanych na nowych i starych zasadach. Od początku roku 2022 osoby, które dorabiają do świadczeń przyznanych na starych zasadach, mogą wystąpić, tak jak obecnie osoby otrzymujące nowe emerytury, o doliczenie okresów składkowych przebytych po przyznaniu renty lub emerytury. Chodzi o przeliczenie świadczenia czyli podniesienie jego wysokości. Przeliczenie świadczeń przyznanych na starych i nowych zasadach, jest możliwe po ustaniu ubezpieczenia, czyli rozwiązaniu umowy o pracę.
Zmiany w ZUS w zakresie zasiłku chorobowego
Zmiany w opłacaniu składek ZUS dotyczą również zasiłku chorobowego. Ten zasiłek za okres pobytu w szpitalu będzie wyższy i będzie wynosił 80 proc. podstawy. Zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia, np. po rozwiązaniu umowy o pracę, będzie przysługiwał przez krótszy okres, do 91 dni. Skrócony okres pobierania zasiłku nie będzie dotyczył niezdolności do pracy spowodowanej gruźlicą, występującej w czasie ciąży lub powstałej wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianych dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.
Zmiany w ZUS w zakresie zasiłku macierzyńskiego
Ustawodawca zwiększył ilość osób uprawnionych do zasiłku macierzyńskiego. Ze świadczeń będą mogły korzystać osoby, które z przyczyn od siebie niezależnych (jak np. śmierci pracodawcy) utraciły prawo do ubezpieczenia chorobowego i urodziły dziecko po ustaniu tego ubezpieczenia.
Z uwagi, że egzekucja sądowa i administracyjna jest kosztowna, a jej koszty obciążają dłużnika zwiększając jego zadłużenie, ZUS będzie mógł potrącać należności z tytułu składek z wypłacanych świadczeń. Pozwoli to zminimalizować koszty dochodzenia roszczeń. Takie potrącanie ZUS będzie mógł stosować do dłużników, którzy są świadczeniobiorcami (emerytami, rencistami lub pobierają zasiłki z ubezpieczeń społecznych).
Czego jeszcze dotyczą zmiany w ZUS w 2022 roku?
Od stycznia 2022 roku zostają zniesione nieograniczone w czasie korekty dokumentów rozliczeniowych. Przez 5 lat będzie można składać korekty dokumentów za styczeń 2022 r. i kolejne miesiące. Po tym terminie zmiany na koncie ubezpieczonego będą możliwe tylko na skutek wyroku sądu lub prawomocnej decyzji. Dokumenty rozliczeniowe korygujące za okresy od stycznia 1999 r. do grudnia 2021 r. będzie można złożyć do 1 stycznia 2024 r.
Zmiany w ZUS od 1 kwietnia 2022 r.
W tym terminie zmieni się forma zawiadomienia przez ZUS płatnika o wysokości obowiązującej go stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. Zamiast informacji w formie papierowej płatnicy, otrzymają ją w formie elektronicznej na Platformie Usług Elektronicznych ZUS.
Zmiany w ZUS od 1 stycznia 2023 r.
Od początku roku 2023 płatnik składek będzie musiał założyć profil informacyjny na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS i przekazać ZUS swój adres elektroniczny.
