Bilans - czym jest i jak go sporządzić?

Pokaż więcej

Co to jest bilans?

Oto definicja bilansu. Jest to jeden z obowiązkowych elementów sprawozdania finansowego spółki, organizacji, dużego przedsiębiorstwa. Pozostałe dokumenty to rachunek zysków i strat oraz informacja dodatkowa. Ta ostatnia pozycja obejmuje wprowadzenie do sprawozdania finansowego z dodatkowymi informacjami i objaśnieniami.

Najprościej bilans firmy określić jako zestawienie, które pokazuje stan jej aktywów i pasywów, np. producenta kosmetyków w oznaczonej dacie, np. 31 grudnia.

Zasady sporządzania bilansu

Zasady sporządzania bilansu przedsiębiorstwa wskazuje ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 217). Umieszcza go w kategorii <>. To określenie przyjęte w międzynarodowych standardach rachunkowości, które powtarza także polska ustawa. Dość powszechnie jednak i swobodnie zobowiązani do sporządzania bilansów posługują się tymi nazwami wymiennie.

Bilans przedsiębiorstwa

Każda nawet najmniejsza firma, która prowadzi księgowość według zasad pełnej rachunkowości, sporządza bilans księgowy. Oznacza to, że nawet mała jednostka musi w takim dokumencie wpisać dane o stanie swojego majątku (posiadanych aktywach) i źródłach jego finansowania (pasywach jednostki). To tzw. bilans uproszczony dla jednostek mikro. Wykaz informacji, które muszą podać takie firmy, jest zdecydowanie mniejszy niż np. dla banków czy towarzystw ubezpieczeniowych. Taki bilans uproszczony sporządza się według załącznika nr 4 do ustawy o rachunkowości.

Bilans małej spółki może mieć formę dwukolumnową.
Pierwszą kolumnę stanowią aktywa i są tam następujące pozycje:

A. Aktywa trwałe, w tym środki trwałe;

B. Aktywa obrotowe, w tym: zapasy, należności krótkoterminowe;

C. należne wpłaty na kapitał (fundusz) podstawowy;

D. Udziały (akcje) własne

oraz Aktywa razem.

Po stronie pasywów bilansu (w drugiej kolumnie) są zaś takie elementy:

A. Kapitał (fundusz) własny, w tym: kapitał (fundusz) podstawowy

B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania, w tym: rezerwy na zobowiązania, zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek,

a na końcu Pasywa razem.

Poniżej przedstawiamy wzór, jak powinien wyglądać bilans.

Kiedy należy sporządzić bilans?

Bilans sporządza się na początek (bilans otwarcia) i koniec (bilans zamknięcia) okresu sprawozdawczego. Ponieważ przygotowuje się go na konkretny moment, to pokazuje on sytuację przedsiębiorstwa w określonej dacie. Jest to zatem wykaz o charakterze statycznym.

Jednym z powodów sporządzenia bilansu jest zamknięcie ksiąg rachunkowych spółki. A to zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy o rachunkowości robi się to:

• na dzień kończący rok obrotowy,
• na dzień zakończenia działalności jednostki, w tym również jej sprzedaży,
• na dzień zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego, o ile nie nastąpiło jego umorzenie,
• na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej,
• w jednostce przejmowanej na dzień połączenia związanego z przejęciem jednostki przez inną jednostkę, to jest na dzień wpisu do rejestru tego połączenia,
• na dzień poprzedzający dzień podziału lub połączenia jednostek, jeżeli w wyniku podziału lub połączenia powstaje nowa jednostka, to jest na dzień poprzedzający dzień wpisu do rejestru połączenia lub podziału,
• na dzień poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub ogłoszenia upadłości.

Bilans przeprowadza się nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia zaistnienia tych zdarzeń.

Układ bilansu

Bilans jest zestawieniem aktywów i pasywów firmy. Aktywa to zasoby majątkowe firmy, natomiast pasywami są źródła ich finansowania. W prawidłowo sporządzonym bilansie aktywa są równe pasywom, ponieważ każde aktywo powinno mieć wskazane źródła finansowania.

Poniżej przedstawiamy wzór, jak powinien wyglądać bilans.

Aktywa dzielą się ze względu na stopień ich płynności – wyróżnia się aktywa trwałe i obrotowe.

Pierwsza grupa to aktywa, których okres przydatności jest dłuższy niż 12 miesięcy, np. budynki, sprzęt. Z kolei druga grupa ma termin zużycia krótszy niż rok, np. zapasy towarów.

Natomiast pasywa dzieli się na kapitały własne i obce. Do pierwszej grupy zalicza się m.in. fundusze własne firmy, a do drugiej - wszelkie zobowiązania, np. kredyty i pożyczki.

Jak sporządzić bilans?

Szczegółowy wzór przygotowania bilansu zawiera m.in. załącznik nr 1 ustawy o rachunkowości. Można go sporządzić w układzie jednostronnym lub dwustronnym. W wersji jednostronnej aktywa prezentuje się naprzemiennie ze źródłami finansowania. W opcji dwustronnej aktywa wykazuje się oddzielnie od pasywów.

Bilans krok po kroku

Prawidłowo sporządzony bilans musi zawierać:

• oznaczenie podmiotu, czyli jego nazwę,
• datę, czyli moment bilansowy, na który sporządzane jest zestawienie,
• wyszczególnione aktywa i pasywa oraz ich sumę,
• wyraz „bilans”,
• podpis osoby prowadzącej księgi i kierownika jednostki.

Analiza bilansu

Bilans spółki to jego dane majątkowe uchwycone na określony moment. Wykaz ten ma więc charakter statyczny. Liczby bilansowe można jednak analizować i to pod różnym kątem. Dzięki temu firma przekona się, jaka jest jej płynność finansowa i wie, czy jej zarząd podjął właściwe decyzje inwestycyjne.

Wstępna analiza bilansu może składać się z dwóch elementów: analizy poziomej i analizy pionowej.

Analiza pozioma (inaczej horyzontalna) bada dynamikę sumy bilansowej oraz ważniejszych pozycji aktywów i pasywów. Pozwoli to firmie poznać przyrosty wartości poszczególnych elementów bilansu w czasie.

Natomiast analiza pionowa (inaczej struktury lub analiza wertykalna) bada udział wartości poszczególnych elementów bilansu w sumie bilansowej dla każdego analizowanego okresu.

Cechy bilansu

Literatura fachowa określa cechy, jakimi powinien charakteryzować się bilans oraz jego dwie podstawowe reguły – złotą i srebrną.

Cechami bilansu są:

• zupełność – obejmuje on dane o zdarzeniach gospodarczych, które wystąpiły w ujętym okresie,
• rzetelność – zawiera składniki zgodnie z ich stanem rzeczywistym,
• sprawdzalność – pozycje bilansu można porównać ze źródłami, z których pochodzą,
• ciągłość – bilans zamknięcia jednego okresu jest automatycznie bilansem otwarcia następnego,
• przejrzystość – bilans przedstawia się w odpowiedniej formie.

Reguły bilansowe

Złota reguła bilansowa mówi o tym, że aktywa stałe powinny być w całości pokryte kapitałem własnym. Ta część majątku jest bowiem długoterminowo związana z przedsiębiorstwem, np. budynki i charakteryzuje się niskim stopniem upłynnienia w gotówkę. Dlatego powinna być finansowana stabilnymi kapitałami.

Z kolei srebrna reguła bilansowa określa, że poziom kapitałów stałych powinien być równy lub wyższy niż aktywa stałe. Gwarantuje to wówczas przedsiębiorstwu niezależność finansową.

Bilans za 2020 do kiedy trzeba go złożyć?

Z powodu pandemii w 2021 r. Ministerstwo Finansów wydłużyło większości firm i organizacji terminy na przygotowanie i zatwierdzenie sprawozdań finansowych za 2020 r.

Odpowiednio dla:

• jednostek sektora prywatnego oraz organizacji non-profit - termin wydłużył się o 3 miesiące, gdy jednostka kończyła rok obrotowy 31 grudnia 2020 r. - do 30 czerwca 2021 r.,
• jednostek sektora finansów publicznych mających osobowość prawną oraz jednostek nadzoru nad rynkiem finansowym - termin wydłużył się o miesiąc, gdy jednostka kończyła rok obrotowy 31 grudnia 2020 r. - do 30 kwietnia 2021 r.,
• jednostek sektora prywatnego - termin na zatwierdzenie rocznego sprawozdania z pierwotnego terminu, tj. nie dłuższego niż 6 miesięcy od dnia bilansowego - przedłużono o trzy miesiące, czyli gdy jednostka kończyła rok obrotowy 31 grudnia 2020 r. - do 30 września 2021 r.,
• organizacji pożytku publicznego - termin opublikowania zatwierdzonych sprawozdań finansowych oraz sprawozdań z działalności za 2020 r. wyznaczono do 15 października 2021 r.

Do kiedy bilans za 2021?

Jeśli sytuacja pandemiczna w kraju ustabilizuje się, prawdopodobnie powrócą wcześniejsze terminy składania i zatwierdzania bilansów. Zgodnie z ustawą o rachunkowości sprawozdanie finansowe należy sporządzić nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia bilansowego (zazwyczaj od 31 grudnia). Z kolei na zatwierdzenie sprawozdania organy mają kolejne 3 miesiące (czyli 6 miesięcy, licząc od 31 grudnia).

Od chwili zatwierdzenia sprawozdania kierownik jednostki musi złożyć je w:

• urzędzie skarbowym:

- w ciągu 10 dni (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjne),

- najpóźniej do 30 kwietnia wraz z zeznaniem rocznym (spółki osobowe prowadzące pełne księgi),

• sądzie rejestrowym z dodatkowymi dokumentami

- w ciągu 15 dni (bez względu na rodzaj spółki).

Bilans wzór

Oto przykład jak wyglądają elementy składowe bilansu. 

Pliki do pobrania

• Jakie składowe musi zawierać bilans - wzór (.doc) Pobierz plik
• Jakie składowe musi zawierać bilans - wzór (.pdf) Pobierz plik