Przeczytasz w 4 min.
VAT (z ang. value added tax) jest podatkiem od wartości dodanej. W Polsce obowiązuje od roku 1993, a jego obecną podstawę prawną stanowi ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług. Podatek ten stanowi główne źródło dochodów do budżetu państwa. VAT nakładany jest na każdą transakcję, która wnosi wartość dodaną w procesie produkcji i dystrybucji towaru lub usługi. Podatek doliczany jest do ceny netto towaru. Cena z doliczonym podatkiem jest ceną brutto i taką cenę płaci kupujący dany towar lub usługę. VAT obliczamy zatem według wzoru:
VAT = cena towaru netto x stawka podatku VAT
W założeniu podatek VAT ma być neutralny dla przedsiębiorców. Z jednej strony VAT jest bowiem naliczany przez przedsiębiorcę dla sprzedawanych towarów, z drugiej – odliczany z faktur, które służą sprzedaży opodatkowanej. Z tego względu podatek dzielimy na VAT naliczony i VAT należny. VAT naliczony jest to podatek zapłacony przez przedsiębiorcę przy zakupach towarów i usług, które służą jego działalności. Z kolei VAT należny to podatek, który przedsiębiorca musi doliczyć do sprzedawanych przez siebie usług. Różnicę między VAT-em należnym a naliczonym firma odprowadza do urzędu skarbowego. Natomiast jeśli VAT naliczony jest wyższy od należnego, to przedsiębiorca w określonych sytuacjach ma prawo do zwrotu nadwyżki z urzędu skarbowego.
Jak działa podatek VAT - przykład
Spróbujmy przeanalizować to na przykładzie. Producent doniczek wytwarza doniczkę o wartości netto 10 zł. Żeby ją sprzedać musi doliczyć VAT należny ze stawką 23 proc. Cena brutto doniczki wyniesie 12,30 zł (10 x 23 proc. = 2,30 zł). Ze sprzedaży tej doniczki producent będzie miał 10 zł, a 2,30 zł podatku odprowadzi do urzędu skarbowego.
Hurtownik kupuje doniczki od producenta po cenie 12,30 zł. Kwota 2,30 zł jest dla niego VAT-em naliczonym. Do ceny netto dolicza 2 zł marży i sprzedaje doniczki po 12 zł netto, czyli za 14,76 zł brutto (2,76 zł to VAT należny). Różnica między VAT-em należnym a VAT-em naliczonym wynosi 0,46 zł. Kwotę tę będzie musiał odprowadzić do urzędu skarbowego.
Sklep kupuje doniczki od hurtownika po cenie 14,76 zł. Sprzedawca dolicza do ceny netto, czyli 12 zł, kolejne 2 zł marży. Doniczka kosztuje 14 zł netto, a po doliczeniu VAT-u należnego 17,22 zł (VAT to 3,22 zł). Tyle płaci konsument kupujący doniczkę w sklepie. Sklep od doniczki odprowadza do urzędu skarbowego różnicę między VAT-em należnym a naliczonym. W tym przypadku jest to 0,46 zł (3,22 VAT-u należnego minus 2,76 VAT-u naliczonego). Finalnie do urzędu skarbowego wpływa z tytułu sprzedaży doniczki 3,22 zł (2,30 zł + 0,46 zł + 0,46 zł). W praktyce ciężar podatku VAT pokrywa kupujący doniczkę.
Kto musi płacić podatek VAT?
Podatnikami VAT są przedsiębiorcy oraz wszystkie rodzaje spółek. Podatek ten muszą też płacić osoby fizyczne, które wynajmują lokale na cele użytkowe, np. dla prowadzonej tam działalności gospodarczej. VAT może być rozliczany miesięcznie (VAT-7) lub kwartalnie (VAT-7K). Zwolnieniu z obowiązku płacenia daniny mogą podlegać przedsiębiorcy, których dochody za poprzedni rok nie przekroczą 200 tys. zł. Wówczas muszą złożyć do urzędu skarbowego odpowiednie zgłoszenie rejestracyjne. Muszą się też liczyć z ewentualną kontrolą w firmie. Z VAT-u nie mogą być jednak zwolnione niektóre branże, np. prawnicy, doradcy czy jubilerzy.
Najniższą stawką VAT jaką mogą stosować państwa członkowskie jest 15 proc. Wynika to z Dyrektywy Rady Europejskiej 2006/112/EC. W praktyce stawki VAT są zróżnicowane i sięgają nawet 27 proc. (Węgry). Podstawową stawką VAT w Polsce jest stawka 23 proc., ale dla niektórych towarów przewidziano stawki obniżone: 8 proc. (np. cukier, kawa, cytrusy usługi budowlane), 5 proc. (np. książki, czasopisma specjalistyczne, usługi związane z leśnictwem) i 0 proc. (stawka dla wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, niektóre usługi szkoleniowe).
