Dodatkowy zasiłek opiekuńczy na dziecko a koronawirus

Zasiłek opiekuńczy na dziecko

To świadczenie na czas opieki nad synem czy córką w związku z zamknięciem żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola czy szkoły z powodu COVID-19.

Co to za uprawnienie?

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy to zupełnie odrębne świadczenie od zasiłku opiekuńczego na opiekę nad dzieckiem do ukończenia 8 lat lub nad chorym dzieckiem do lat 14. Te dodatki dla rodziców wskazuje ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 645; dalej: ustawa zasiłkowa).

Okresu wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie wlicza się do ogólnego limitu 60 dni w roku kalendarzowym, które przysługują na opiekę nad dzieckiem do lat 14.

Nie ma też znaczenia liczba dzieci, którymi rodzice opiekują się, gdy nie działa szkoła, przedszkole czy żłobek. Limit 14 dni liczonych dla dodatkowego zasiłku opiekuńczego obejmuje wszystkie dzieci w rodzinie do lat 8, które wymagają opieki, niezależnie od tego, ile ich jest. Tyle samo dni opieki będzie więc mieć matka jedynaka co ojciec trojaczków w wieku przedszkolnym.

Jakie zmiany wprowadza nowelizacja ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu pandemii koronawirusa?

Ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw wprowadza zmiany w zakresie uprawnionych.

Rozszerzenie kręgu uprawnionych do dodatkowego zasiłku opiekuńczego

Zmienione przepisy rozszerzają krąg osób, które mogą ubiegać się o 14-dniowy dodatkowy zasiłek opiekuńczy. Od 26 marca 2020 r. będzie on przysługiwał również ubezpieczonemu, zwolnionemu od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad osobą, która ma orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo orzeczenie o niepełnosprawności.

Nowe przepisy przyznają także prawo do dodatkowego zasiłku ubezpieczonym rodzicom lub opiekunom pełnoletnich osób niepełnosprawnych, zwolnionych od wykonywania pracy z powodu konieczności zapewnienia opieki nad taką osobą w przypadku zamknięcia z powodu COVID-19 placówki, do której uczęszcza dorosła osoba niepełnosprawna, tj. szkoły, ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, ośrodka wsparcia, warsztatu terapii zajęciowej lub innej placówki pobytu dziennego o podobnym charakterze.

Gdy nie ma niani

W ustawie z 2 marca 2020 r. ani w wyjaśnieniach ZUS do niej nie było mowy o tym, aby dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługiwał, gdy opieki nad dzieckiem nie może sprawować niania lub dzienny opiekun. Te osoby - zgodnie z ustawą o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 - zajmują się najmłodszymi dziećmi, obok żłobka i klubu dziecięcego. Teraz nowelizacja usuwa to niedopatrzenie. Jeśli więc te osoby nie będą mogły zająć się takimi maluchami, rodzice tych dzieci nabyli prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Warunkiem otrzymania zasiłku w tym przypadku będzie posiadanie umowy uaktywniajacej z nianią lub opiekunem dziennym.

Świadczenia także dla rolników

Nowelizacja ustawy dostrzegła także rolników, których gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny, oraz domowników rolnika. Wiąże się on z koniecznością osobistego zajmowania się dzieckiem:

• o którym mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,
• legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności.

Zasiłek opiekuńczy dla rolników będzie przysługiwał nie dłużej niż 14 dni i za każdy dzień wynosi 1/30 z kwoty emerytury podstawowej według ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zasiłki ten sfinansuje budżet państwa za pośrednictwem Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

Wydłużenie okresu korzystania z dodatkowego zasiłku opiekuńczego

Nowelizacja zakłada także przyznanie Radzie Ministrów specjalnego uprawnienienia, by w formie rozporządzenia mogła wydłużyć okres 14 dni pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Chodzi o to, aby za każdym razem nie nowelizować ustawy, kiedy obowiązujący okres, na który zasiłek opiekuńczy jest przyznany, okaże się za krótki. Uelastyczni to mechanizm wydłużania okresu pobierania zasiłku opiekuńczego. 

Komu przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy na dziecko?

Zasiłek opiekuńczy to świadczenie dla rodziców lub opiekunów prawnych dzieci, którzy:

• opiekują się dzieckiem do 8. roku życia,
• opiekują się dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności do ukończenia 18 lat,
• opiekują się dzieckiem ze znacznym lub umiarkowanym orzeczeniem niepełnosprawności do ukończenia 18 lat,
• opiekują się dzieckiem z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego,
• opiekują się osobą chorą osobą dorosłą o stwierdzonym stopniu niepełnosprawności,
• opiekują się dzieckiem do lat 3, gdy niania lub dotychczasowy opiekun dzienny nie będzie tego robić,
• są objęci ubezpieczeniem chorobowym (są np. pracownikami zleceniobiorcami, osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą) lub posiadają gospodarstwo rolne powyżej 1 ha.

O chęci skorzystania z dodatkowego zasiłku opiekuńczego pracownik informuje swojego pracodawcę, zleceniobiorca – zleceniodawcę, a osoba prowadząca działalność pozarolniczą – bezpośrednio ZUS. Może to zrobić w dowolnym momencie, ale wypłata zasiłku zależy od tego, czy złoży oświadczenie według wzoru formularza, który przygotował ZUS.

Wniosek o dodatkowy zasiłek opiekuńczy

Aby otrzymać zasiłek opiekuńczy, zainteresowani składają oświadczenie do swojego płatnika składek, np. do pracodawcy czy zleceniodawcy. Jeśli dodatkowy zasiłek opiekuńczy będzie wypłacał ZUS, płatnik składek przekazuje oświadczenie ubezpieczonego do ZUS. Może to zrobić za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych (PUE) ZUS. W takim przypadku skan oświadczenia potwierdzonego za zgodność z oryginałem dołącza do zaświadczenia Z-3 / Z-3a.

Osoby, które prowadzą działalność pozarolniczą, oraz osoby z nimi współpracujące, składają oświadczenie bezpośrednio ze swojego konta w PUE ZUS. Nie jest potrzebny wniosek Z-15A ani zaświadczenie płatnika składek Z-3b.

Do ZUS takie pismo może trafić elektronicznie – za pośrednictwem PUE ZUS. Na portalu PUE ZUS oświadczenie należy złożyć przy wykorzystaniu wniosku ZAS-58 - <<Skarga/Wniosek świadczeniobiorcy/płatnika składek w sprawie świadczeń z tytułu choroby, macierzyństwa lub zasiłku pogrzebowego>>.

Pracownicy przekazują oświadczenie w tradycyjny sposób – wysyłają pocztą lub składają bezpośrednio w oddziale ZUS.

Treść oświadczenia

Według obecnego stanu prawnego ZUS podpowiada, jakie dane mają się znaleźć w oświadczeniu o ten zasiłek. Rodzic podaje w nim łączny okres opieki nad dzieckiem albo wyłącza z tego okresu dni, w których nie musiał pracować, np. sobotę i niedzielę lub gdy dziecko miało zapewnioną opiekę.

Może też wskazać cały okres od 12 do 25 marca albo inny, np. od 16 do 25 marca (w przypadku pierwszego zasiłku) albo okres od 26 marca do 8 kwietnia, w których dziecko miało uczęszczać do placówki, którą zamknięto, np. 12-13, 16-20, 23-25  marca, 26 marca - 8 kwietnia (w przypadku drugiego zasiłku), 9-23 kwietnia (w przypadku trzeciego zasiłku), w których dziecko nie miało zagwarantowanej opieki. O ile pierwszy zakres zasiłkowy był ograniczony czasowo, tzn. można było wykorzystać maksimum 14 dni w terminie od 12-25 marca 2020 (a niewykorzystane dni nie przenosiły się na kolejny okres zasiłkowy), to w przypadku drugiego i trzeciego okresu zasiłkowego nie ma granicy czasowej do wykorzystania następnych 14 dni, co oznacza, że kolejne 14 dni można wykorzystać wg potrzeb.

U pracowników korzystniej jest wypisać wniosek o to świadczenie wyłącznie na tzw. dni pracujące, czyli zazwyczaj od poniedziałku do piątku. Dzięki temu nie pomniejszy to im wynagrodzenia za dni, w których nie musieli pracować.

ZUS na swojej stronie internetowej publikuje wzór oświadczenia (patrz na końcu). Rodzic wypełnia go, gdy ubiega się o wypłatę dodatkowego zasiłku opiekuńczego z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w związku z zamknięciem z powodu COVID-19 żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza.

Okres przysługiwania dodatkowego zasiłku opiekuńczego na dziecko

Pierwotne rozwiązania przyjęte w specustawie dotyczą okresu bezczynności zawodowej rodzica od 12 marca 2020 r. przez nie dłużej niż 14 dni (początkowo na tyle zamknięto w Polsce w pierwszej decyzji placówki opiekuńcze i edukacyjne). Nowelizacja ustawy przedłużyła okresu wypłaty zasiłku o kolejne 14 dni, i ew. okresy następujące po 8 kwietnia 2020 r. 

Zasiłek przysługuje także za dni wolne od pracy, jeśli w oświadczeniu rodzic wpisze cały okres zamknięcia placówki albo za dni robocze, gdy takie okresy wskaże we wniosku o zasiłek.

Jeszcze przed ogłoszeniem stanu epidemii w kraju ZUS dopuścił, że nawet jeśli placówkę szkolną czy opiekuńczą zamknięto dopiero 16 marca i rodzic sprawował opiekę nad dzieckiem od tego dnia do 27 marca, to dodatkowy zasiłek będzie mu przysługiwał od 16 marca do 27 marca 2020 r. Decydujący był pierwotny okres, na jaki ustalono ten przywilej, czyli 14 dni.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy po 25 marca 2020 r.

Nowelizacja ustawy zakłada, aby 14-dniowy kolejny dodatkowy zasiłek opiekuńczy przyznać ubezpieczonemu, który zwolnił się od wykonywania pracy, bo musiał osobiście zająć się dzieckiem do ukończenia przez nie 8 lat. Do tych kolejnych 14 dni nie wlicza się dotychczas wykorzystanego okresu dodatkowego zasiłku opiekuńczego, który można było wybrać od 12 do 25 marca 2020 r. O zasiłek ten, zgodnie z ustawą. można wnioskować z mocą wsteczną od 26 marca 2020 r. Wniosek o kolejny zasiłek można złożyć tak jak do tej pory. 

Okres przyznanego zasiłku opiekuńczego, nie będzie uwzględniany do limitu 60 dni, natomiast będzie wliczony do limitu, przez który przysługuje dodatkowy (drugi) zasiłek opiekuńczy

Wiek dziecka a dodatkowy zasiłek opiekuńczy

Gdy matka lub ojciec ubiegają się o dodatkowy zasiłek opiekuńczy, decydujący jest wiek dziecka (czyli na razie do ukończenia przez nie 8. roku życia). To oznacza, że z tego świadczenia rodzic skorzysta nie dłużej niż do dnia, który poprzedza ósme urodziny syna czy córki.

Przykład Po zamknięciu szkoły matka wystąpiła o dodatkowy zasiłek opiekuńczy od 16 marca 2020 r. Jej córka urodziła się 22 marca 2012 r. Zasiłek opiekuńczy przysługuje matce od 16 do 21 marca 2020 r., czyli tylko za 6 dni.

Kto nie dostanie zasiłku opiekuńczego?

Jeśli oboje rodzice pracują, to o dodatkowy zasiłek opiekuńczy może wystąpić tylko jedno z nich. Mogą także podzielić się opieką nad dzieckiem – obecnie jeszcze w zakresie 14 - dniowego limitu.

Zasiłku opiekuńczego nie dostanie np. pracownik, który nie świadczy pracy i otrzymuje wynagrodzenie postojowe. Za okres postoju zachowuje bowiem prawo do wynagrodzenia. Nie przysługuje też, gdy jeden z opiekunów obecnie nie pracuje lub jedno z rodziców przebywa na urlopie wypoczynkowym, macierzyńskim czy ma status bezrobotnego i w tym okresie jest w stanie zająć się dzieckiem.

Na to świadczenie nie może też liczyć ten, kto pracuje zdalnie, np. ojciec dziecka, bo w tym czasie nie może zapewnić mu opieki. W takiej sytuacji drugi rodzic, który zajmuje się potomkiem, ma prawo do dodatkowego zasiłku.

Otrzyma go też np. ojciec dziecka, jeśli matka jest na urlopie dla poratowania zdrowia, gdyż w tym czasie nie jest zdolna do sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Wysokość zasiłku opiekuńczego

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy wynosi 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Wypłaca się go na takich samych zasadach jak dotychczas przyznawane zasiłki opiekuńcze z ubezpieczenia chorobowego. Podstawę zasiłku opiekuńczego ustala się z przychodu z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym ubezpieczony chce skorzystać z nowego uprawniania.

Ważne!

U osób, które prowadzą działalność gospodarczą, przychodem jest wartość, od jakiej opłacali składkę na ubezpieczenie chorobowe.

Ten zasiłek, podobnie jak zasiłek opiekuńczy z ustawy zasiłkowej, wypłaca Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Wydatki te nie obciążają więc pracodawców. Nawet jeżeli zatrudniający wypłaca zasiłek (gdy jest do tego zobowiązany), te kwoty rozlicza później z ZUS.

Jak obliczyć wysokość dodatkowego zasiłku opiekuńczego?

Przykład:

Pani Ewa złożyła wniosek o zasiłek na 14 dni. Wynagrodzenie z 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku wyniosło łącznie 42150 zł, a podstawa do obliczenia zasiłku po odjęciu należych składek (na ubezpieczenie chorobowe, zdrowotne etc.), wyniosło 36 371,24 zł. Jak obliczyć kwotę należnego jej zasiłku?

Krok 1
Podziel podstawę do obliczania zasiłku przez 12 - w ten sposób otrzymasz średnie miesięczne wynagrodzenie z 12-stu miesięcy.
36371,24 zł /12= 3030,94 zł

Krok 2
Pomnóż średnie miesięczne wynagrodzenie x 80%
3030,94 x 80% = 2424,75 zł

Krok 3
a następnie podziel przez 30 – w ten sposób otrzymasz dzienną stawkę należną za każdy dzień zasiłku
2424,75 zł/12= 80,82 zł

Krok 4
Pomnóż dzienną stawkę zasiłku przez liczbę wnioskowanych dni (w naszym przypadku 14) – w ten sposób otrzymasz kwotę brutto zasiłku za wnioskowany okres.
80,82 zł x 14 dni= 1131,48 zł brutto

Krok 5
Od wyliczonej stawki brutto odejmij podatek (w tym przypadku 17%)
1131,48 zł – 17% (1131,48 zł)= 939,13 zł netto

Pani Ewa za wnioskowany okres (14 dni) dostanie 939,13 zł netto.

Wzór wniosku o dodatkowy zasiłek opiekuńczy

OŚWIADCZENIE O SPRAWOWANIU OPIEKI NAD DZIECKIEM W WIEKU DO 8 LAT W ZWIĄZKU Z ZAMKNIĘCIEM Z POWODU COVID-19 ŻŁOBKA, KLUBU DZIECIĘCEGO, PRZEDSZKOLA LUB SZKOŁY

Dane wnioskodawcy:

PESEL (jeśli wnioskodawca nie ma nadanego numeru PESEL, podaje serię i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość) …………………………………………………………………………………………………

Imię i nazwisko …………………………………………………………………………………………………

Adres …………………………………………………………………………………………………

Numer telefonu …………………………………………………………

Oświadczam, że sprawowałam/em osobistą opiekę nad dzieckiem/ dziećmi w okresie (podaj daty):

od …………………….. do ………………..., od ………………….. do …………………, od ………………….. do ………………………

w związku z zamknięciem z powodu COVID-19 żłobka - klubu dziecięcego - przedszkola – szkoły*/.

Dane dziecka/ dzieci (imię, nazwisko, PESEL):

…………………………………………………………………………………………………

Oświadczam, że w okresie, za który ubiegam się o zasiłek opiekuńczy:

- był*/ / nie było*/ drugiego rodzica / współmałżonka mogącego zapewnić opiekę dziecku/dzieciom.

Drugi rodzic / współmałżonek:

- nie otrzymał dodatkowego zasiłku opiekuńczego*/,

- otrzymał dodatkowy zasiłek opiekuńczy*/ z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem / dziećmi w wieku do ukończenia 8 lat w związku z zamknięciem z powodu COVID-19 żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza za …….. dni.

Rachunek bankowy, na który ZUS ma przekazywać zasiłek opiekuńczy:

…………………………………………………………………………………………………

*/ niepotrzebne skreślić     

                                                                       
……………………………………

data i podpis rodzica/opiekuna