Przeczytasz w 7 min.
Chociaż może się wydawać, że każda instytucja nadzorująca rynek ma swoje bardzo konkretne kompetencje, to jednak w praktyce niektóre sektory, np. bankowy podlegają jednocześnie pod kilka instytucji.
Z perspektywy konsumenta, ważne jest aby wiedzieć co faktycznie robi dana instytucja oraz gdzie możemy się zgłosić w razie potrzeby, gdy mamy wrażenie, że łamane są nasze prawa.
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Prezes UOKiK to najbliższa konsumentom instytucja. Czuwa między innymi nad tym aby żadna z firm na polskim rynku nie zawierała niedozwolonych porozumień (tzw. karteli), czy nadużywała swojej dominującej pozycji. Prezesowi UOKiK przysługuje także prawo kontroli koncentracji, gdzie w wyniku łączenia się firm, powstałby podmiot dominujący. UOKiK zajmuje się postępowaniami ws. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Może nakładać na firmy kary, jeśli wykaże, że ta narusza faktycznie interes konsumenta czy narusza zasady konkurencji obowiązujące w Polsce.
W trakcie prowadzenia postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, a także w postępowaniu wyjaśniającym UOKiK, może korzystać z instytucji „tajemniczego klienta”, żeby sprawdzić w jaki sposób firma oferuje swoje usługi, w tym w jaki sposób wypełnia swoje obowiązki przed zawarciem umowy z konsumentem. Dbając o szeroko rozumiane dobro konsumenta może podawać do publicznej wiadomości ostrzeżenia w sytuacjach, gdy zachodzi podejrzenie naruszenia zbiorowych interesów konsumenta przez konkretną firmę.
Warto regularnie sprawdzać co dzieje się na stronie internetowej tej instytucji, aby na bieżąco śledzić ewentualne ostrzeżenia i toczące się postępowania. W razie potrzeby, UOKiK może również wyrazić istotny pogląd w sprawie dotyczącej ochrony konsumentów przed sądem powszechnym. Warto o tym pamiętać, jeśli czeka Cię sprawa w sądzie, a za interwencją UOKiK przemawiałby interes publiczny.
Komisja Nadzoru Finansowego
KNF to instytucja, która czuwa bardzo szeroko nad polskim sektorem finansowym. Sprawuje jednocześnie nadzór nad sektorem bankowym, ubezpieczeniowym, emerytalnym oraz rynkiem kapitałowym. Pod jej nadzór podlegają również instytucje płatnicze, biura usług płatniczych, instytucje pieniądza elektronicznego oraz sektor kas spółdzielczych.
Tak szeroki zakres obowiązków powoduje, że ta instytucja ma niewielki zakres pomocy bezpośredniej dla konsumentów – jej działania są pośrednie i mają za zadanie sprawić, aby sektor finansowy działał w przejrzysty i bezpieczny sposób. Nie oznacza to jednak, że jako konsument powinieneś lekceważyć KNF - wręcz przeciwnie, na ich stronie jest publikowana tzw. lista alertów, czyli firm, wobec których KNF ma zastrzeżenia. Są to z reguły firmy związane z inwestycjami, więc tym bardziej warto zaglądać na tę listę, zanim zechcesz powierzyć komuś swoje pieniądze. Przykładowo, Amber Gold była na liście alertów na wiele miesięcy przed upadkiem – aby uniknąć problemów wystarczyło śledzić na bieżąco ostrzeżenia dla konsumentów.
Rzecznik Finansowy
Rzecznik Finansowy to relatywnie nowa instytucja, która wcześniej funkcjonowała jako Rzecznik Ubezpieczonych. Dzisiaj celem Rzecznika Finansowego jest reprezentowanie interesów klientów w relacjach z firmami ubezpieczeniowymi, bankami oraz innymi instytucjami finansowymi.
Każdy może wysłać do tej instytucji pytanie mailowo lub skorzystać w infolinii, pod którą dyżurują eksperci. Rzecznik może nie tylko udzielać informacji, ale również interweniować w sytuacji, gdy konsument złoży odpowiedni wniosek (po uprzednim złożeniu reklamacji w instytucji, której sprawa dotyczy). Zatem jeśli instytucja nie udzieliła w terminie odpowiedzi na reklamację lub nie wykonała odpowiednich czynności, wtedy możesz wnioskować o pomoc do Rzecznika Finansowego.
Bardzo przydatnym rozwiązaniem jest również mediacja przeprowadzana przez Rzecznika Finansowego. Jeżeli w sporze z bankiem nie chcesz lub nie możesz iść do sądu, możesz zawnioskować o przeprowadzenie mediacji. Jeżeli w Twoim imieniu rzecznik wystąpi o mediację, instytucja ma obowiązek do niej przystąpić.
Narodowy Bank Polski
NBP jest polskim bankiem centralnym, określanym również potocznie jako „bank banków”. Ma on wyłączne prawo do emitowania pieniądza i znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz bardzo szeroki zakres działalności.
Bank centralny prowadzi gospodarkę rezerwami dewizowymi, działalność dewizową, obsługuje bankowo budżet państwa, zajmuje się rozliczeniami pieniężnymi i kształtowaniem warunków dla rozwoju systemu bankowego. NBP ma również strategiczną rolę w sektorze bankowym, regulując płynność banków oraz zajmując się refinansowaniem oraz opracowywaniem statystyki pieniężnej i bankowej oraz bilansu płatniczego.
NBP decyduje o polityce monetarnej w kraju poprzez swój organ – Radę Polityki Pieniężnej. RPP ustala na jakim poziomie będą stopy procentowe, czyli cena pieniądza na rynku. Poprzez te działania spełnia swój podstawowy cel, czyli utrzymanie stabilnego poziomu cen w kraju. W praktyce, to te decyzje wpływają na to ile otrzymasz odsetek na lokatach i jakie będzie oprocentowanie naszych kredytów.
NBP wydaje także licencje kantorom stacjonarnym i przeprowadza w nich kontrole. Jako jedyna z wymienionych instytucji organizuje własne akcje edukacyjne oraz wspiera finansowo różne programy z zakresu edukacji finansowej prowadzone przez fundacje oraz firmy.
Ministerstwo Finansów
Ministerstwo Finansów to strażnik budżetu państwa – pracownicy Ministerstwa mają za zadanie opracowywanie, wykonywanie i kontrolowanie realizacji budżetu, a sam Minister Finansów zajmuje się również systemem finansowania samorządu terytorialnego, sfery budżetowej i bezpieczeństwa państwa oraz zarządza długiem publicznym.
Odpowiada również za realizację dochodów i wydatków budżetu państwa, m.in. dochodów z podatków, a także za współpracę finansową, kredytową i płatniczą z zagranicą oraz realizację przepisów dotyczących ceł i kontrolę skarbową.
Ministerstwo składa propozycje rozmaitych reform i ustaw, więc warto je śledzić chociażby ze względów podatkowych.
Rzecznik Konsumentów
Jak już ustaliliśmy, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów podejmuje działania min. w przypadku naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Natomiast w sprawach indywidualnych bezpłatną pomoc prawną konsumenci mogą uzyskać m. in. u miejskich lub powiatowych rzeczników konsumentów.
Rzecznicy mogą udzielić porady konsumenckiej i informacji prawnej w zakresie ochrony interesów konsumentów. Mogą także występować do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów, a także współdziałać z organami Inspekcji Handlowej oraz innymi organizacjami konsumenckimi. U Rzecznika Konsumentów możesz również złożyć wniosek w sprawie stanowienia i zmiany przepisów prawa miejscowego w zakresie ochrony interesów konsumentów. Na stronie UOKiK znajdziesz wyszukiwarkę instytucji udzielających pomocy konsumenckiej. W ten sposób najłatwiej zlokalizujesz Rzecznika odpowiedniego dla Twojego miejsca zamieszkania.
