Wniosek o urlop wychowawczy w 2021 roku

Pokaż więcej

Komu przysługuje urlop wychowawczy?

Zgodnie z art. 186 kodeksu pracy prawo do takiego urlopu ma każdy pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy. Do tego sześciomiesięcznego okresu wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia.

Ile trwa urlop wychowawczy w 2021 roku?

Wymiar urlopu wychowawczego w 2021 r. nie zmienił się. Wykorzystać może go zarówno, matka, jak i ojciec dziecka. Znaczenie ma jednak staż pracy, a zatem ile trwa urlop wychowawczy w 2021 r.?

Urlop wychowawczy 2021, podobnie jak w latach ubiegłych, liczy 36 miesięcy. Jeden miesiąc musi jednak zostać do dyspozycji drugiego rodzica. Co do zasady nie można go przenosić między opiekunami. Jeśli drugi rodzic nie zamierza korzystać z wolnego od pracy i zajmować się potomkiem, wówczas ten miesiąc przepada. Tak stanowi art. 186 § 4 k.p. Oznacza to, że jeśli dziecko wychowuje się w pełnej rodzinie, to jedno z rodziców będzie mogło wziąć najwyżej 35 miesięcy.

Do kiedy można wziąć urlop wychowawczy?

Trzeba go wykorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy szósty rok życia (art. 186 § 2 k.p.). Natomiast rodzice niepełnosprawnego syna czy córki (z orzeczeniem o niepełnosprawności albo o jej stopniu) mogą wziąć dodatkowy urlop wychowawczy (do 36 miesięcy), ale nie później niż do ukończenia przez dziecko 18 lat.

Urlop wychowawczy na niepełnosprawne dziecko

Urlop dodatkowy przysługuje bez względu na to, czy pracownik miał urlop w podstawowym wymiarze w pierwszym okresie życia dziecka, tj. do ukończenia przez nie szóstego roku życia. Warunki i zasady jego udzielenia są takie same jak przy urlopie wychowawczym w podstawowym wymiarze. Prawo do tej nieprzenoszalnej części urlopu (jeden miesiąc) obejmuje zarówno wymiar podstawowy, jak i dodatkowy. Jedyny warunek dla dodatkowego urlopu wychowawczego dotyczy tego, że niepełnosprawne dziecko wymaga osobistej opieki rodzica.

Gdy jest tylko jeden opiekun

Są jednak sytuacje, w których jeden opiekun może wykorzystać 36 miesięcy urlopu wychowawczego. Co się do nich zalicza? Zgodnie z art. 186 § 9 k.p. prawo do urlopu wychowawczego w pełnym wymiarze, tj. 36 miesięcy, wyjątkowo przysługuje jednemu rodzicowi. Będzie tak, gdy:

• drugi rodzic dziecka nie żyje,
• drugiemu rodzicowi nie przysługuje władza rodzicielska,
• drugi rodzic został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo sąd ją ograniczył lub zawiesił.

Urlop wychowawczy w częściach

Urlopu wychowawczego 2021 nie trzeba brać na raz, rodzic ma prawo korzystać z niego na raty – maksymalnie w pięciu częściach (art. 186 § 8 k.p.). Poszczególne części urlopu wychowawczego mogą na zmianę brać oboje rodzice lub opiekunowie dziecka. Przepisy nie przewidują minimalnej długości każdej z nich.

Jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie są etatowymi pracownikami, urlop wychowawczy w pełnym wymiarze weźmie tylko jedno z nich (art. 189 [1] k.p.). Mogą jednak zdecydować o tym, że równocześnie oboje zajmą się dzieckiem (art. 186 § 6 k.p.). W takim przypadku łączny urlop wychowawczy nie może przekraczać tego wymiaru, który przyznaje ustawa, czyli do 36 miesięcy. Oznacza to, że jeśli np. przez trzy miesiące będą oboje z potomkiem, to o te 3 miesiące krótszy urlop będzie miał rodzic, który później pozostaje w domu.

Na każde dziecko przysługuje osobny urlop wychowawczy. Kodeks pracy nie ogranicza łącznego czasu przebywania pracownika na urlopach wychowawczych na kolejne dzieci. Bywają więc przypadki, że rodzice przebywają nawet kilkanaście lat na urlopach wychowawczych branych na kolejne potomstwo.

Jak przedłużyć urlop wychowawczy?

Wiele osób zastanawia się czy istnieje możliwość, by przedłużyć urlop wychowawczy. Jeżeli pracownik wykorzystał tylko część tego rodzaju urlopu, może poprosić pracodawcę we wniosku o jego kolejną część, jeśli ma do niego prawo, bo np. dziecko nie skończyło szóstego roku życia. Będzie to więc niejako przedłużenie urlopu wychowawczego. Musi to jednak zrobić w formie pisemnej i wskazać wszystkie niezbędne w nim elementy (m.in. daty rozpoczęcia i zakończenia kolejnej części urlopu wychowawczego, okres, który już wykorzystał i liczbę części, które wybrał na dziecko). Ponadto ma to zrobić co najmniej na 21 dni przed datą, kiedy ma zacząć się przedłużenie.

Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego

Aby podwładny mógł rozpocząć urlop wychowawczy w 2021 r., musi złożyć pisemny wniosek do pracodawcy (art. 186 § 7 k.p.). Pracownik nie może sam rozpocząć korzystania z tego urlopu, nawet jeśli spełnił wszystkie określone przepisami przesłanki, żeby nabyć prawo do niego. Prawo pracy nie daje podstaw, aby przyjąć takie domniemanie, że milczenie pracodawcy jest równoznaczne z akceptacją wniosku pracownika w sprawie udzielania mu urlopu wychowawczego (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 11 maja 2011 r., IV SA/WR 28/11).

Co powinien zawierać wniosek o urlop wychowawczy 2021?

We wniosku o urlop wychowawczy 2021, który pracownik opatruje swoim imieniem i nazwiskiem, wskazuje:

• imię i nazwisko dziecka, na które ma być udzielony urlop wychowawczy albo jego część,
• daty rozpoczęcia i zakończenia urlopu wychowawczego,
• okres urlopu wychowawczego, który dotychczas wykorzystano na dziecko,
• liczbę części urlopu wychowawczego, z których skorzystano na to dziecko.

Takie wymogi dla tego pisma określa rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz.U. z 2015 r., poz. 2243; dalej: rozporządzenie).

Wniosek trzeba złożyć także, gdy pracownik decyduje się przedłużyć urlop lub występuje o kolejną jego część po przerwie. W piśmie podaje wtedy termin wybrania urlopu i liczbę jego części, które już ma za sobą na to dziecko.

Dokumenty niezbędne do złożenia wniosku o urlop wychowawczy

Do wniosku o urlop wychowawczy zainteresowany dołącza dokumenty, których listę także określa rozporządzenie.

Podstawowe to:

• oświadczenie pracownika, że drugi rodzic nie zamierza korzystać z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku albo o okresie, w którym drugi rodzic albo opiekun zamierza wziąć urlop w okresie objętym wnioskiem,
• kopia prawomocnego orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecka, na które ma być udzielony urlop wychowawczy, jeżeli rodzic chce korzystać z wydłużonego urlopu.

Oświadczenia o zamiarze korzystania z urlopu nie wymaga się, gdy:

• drugiemu rodzicowi ograniczono albo pozbawiono go władzy rodzicielskiej,
• drugiemu opiekunowi dziecka ograniczono albo zwolniono go z opieki.

Dokumenty u jedynego rodzica:

Jeśli rodzic jako jedyny wnioskuje o pełne 36 miesięcy urlopu wychowawczego, do wniosku dodaje:

• skrócony odpis aktu zgonu drugiego rodzica dziecka albo
• kopię prawomocnego orzeczenia sądu o ubezwłasnowolnieniu drugiego rodzica dziecka albo dokument, który potwierdza niepełnoletność drugiego rodzica dziecka, gdy rodzice nie są małżeństwem, albo
• kopię prawomocnego orzeczenia sądu o ustaleniu ojcostwa, w którym sąd nie przyznał ojcu władzy rodzicielskiej, albo
• kopię prawomocnego orzeczenia sądu o pozbawieniu drugiego rodzica władzy rodzicielskiej albo o jej ograniczeniu lub zawieszeniu, albo
• kopię prawomocnego orzeczenia sądu o przyznaniu opieki nad dzieckiem jednemu opiekunowi albo zwolnieniu drugiego opiekuna z opieki.

Jeśli do wniosku pracownik musi dodać zagraniczny akt urodzenia dziecka, trzeba go przetłumaczyć na język polski. Jednak tego wymogu nie stosuje się do zagranicznych aktów urodzenia wydanych w państwach Unii Europejskiej, Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) lub Szwajcarii oraz państwach - stronach umów o zabezpieczeniu społecznym z Polską, w językach urzędowych tych państw (§ 25 rozporządzenia).

Rezygnacja z urlopu wychowawczego

Jeśli pracownik rezygnuje z pójścia na urlop wychowawczy, wycofuje wniosek o jego udzielenie. Musi to jednak zrobić nie później niż na siedem dni przed jego rozpoczęciem. Składa wówczas pracodawcy pisemne oświadczenie w tej sprawie.

Pracownik może także zrezygnować z wychowawczego, gdy już na nim przebywa, w każdym czasie za zgodą zatrudniającego. Ale rezygnacja z wychowawczego jest także możliwa, gdy szef nie akceptuje powrotu pracownika do firmy. Rodzic zawiadamia wówczas pracodawcę o swojej decyzji na 30 dni przed przewidywaną datą pojawienia się w pracy.

Czy urlop wychowawczy jest płatny?

Za urlop wychowawczy nie przysługuje wynagrodzenie. To być może najważniejsza informacja dla rodziców, którzy planują go wykorzystać. Mimo że rodzic przebywający na urlopie wychowawczym nie otrzyma wynagrodzenia, to za ten czas budżet państwa finansuje za niego składki emerytalno-rentowe i zdrowotną. A to oznacza, że - choć okres ten jest niepłatny - będzie się pracownikowi po zakończeniu tego urlopu wliczał do stażu pracy, a tym samym do emerytury.

Urlop wychowawczy wynagrodzenie

Jeśli rodzic w czasie urlopu wychowawczego podejmie pracę zarobkową lub działalność gospodarczą (patrz następny akapit), co jest dozwolone, z pewnością będzie mu za to przysługiwało wynagrodzenie. Co do zasady jednak urlop wychowawczy jest okresem niepłatnym.

Praca na urlopie wychowawczym

Podczas urlopu wychowawczego pracownik może podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy. Zezwala mu na to art. 186 [2] kodeksu pracy. Ma prawo także rozpocząć inną działalność, a także naukę lub szkolenie. Ale jest jeden podstawowy warunek – taka aktywność nie może wyłączyć sprawowania osobistej opieki nad potomkiem.

Jeśli więc pracodawca ustaliłby, że pracownik trwale przestał zajmować się dzieckiem i np. zapisał je do przedszkola lub powierzył opiekę nad nim babci, wzywa, aby stawił się do pracy. Wyznacza mu wtedy termin powrotu do firmy. Najwcześniej jest to po 3 dniach od wezwania, ale nie później niż 30 dni od dnia, kiedy dowiedział się o nadmiernej aktywności rzekomo osobiście zajmującego się dzieckiem i jego wychowaniem.

Ze specjalnym zasiłkiem

Pracownik może też wystąpić o dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego. Jest to jeden z dodatków pieniężnych, które przysługują do zasiłku rodzinnego. Można go więc otrzymać tylko razem z tym świadczeniem. Zasiłek rodzinny zaś należy się tylko wtedy, gdy w rodzinie są niskie dochody na każdego jej członka. Obecnie kryterium dochodowe wynosi 674 zł lub 764 zł, gdy w rodzinie jest dziecko z orzeczeniem o niepełnosprawności.

Od 1 listopada 2020 r. do 31 października 2021 r. dodatek za opiekę nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego 2021 r. wynosi 400 zł miesięcznie.

Na podstawie ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r., poz. 111) dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie urlopu wychowawczego przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka z co najmniej 6-miesięcznym okresem zatrudnienia, jeżeli dziecko pozostaje pod jego faktyczną opieką, nie dłużej jednak niż przez:

• 24 miesiące kalendarzowe,
• 36 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu,
• 72 miesiące kalendarzowe, jeżeli opiekuje się dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Urlop wychowawczy a ciąża

Kolejna ciąża matki nie przerywa automatycznie urlopu wychowawczego. Ponieważ co do zasady jest to okres bezpłatny i nie przysługuje np. zasiłek macierzyński czy chorobowy, to ciężarna ma w takiej sytuacji do wyboru kilka rozwiązań.

Może zrezygnować z urlopu wychowawczego, wrócić do pracy choćby na jeden dzień i pójść po zwolnienie lekarskie z powodu ciąży. Będzie się jej wówczas należał zasiłek macierzyński, który wylicza się z pensji sprzed 12 miesięcy poprzedzających zwolnienie lekarskie. A to stanowi 100 proc. tego wynagrodzenia. Po porodzie przysługuje jej urlop macierzyński i rodzicielski, a potem może wziąć drugi urlop wychowawczy, bo przysługuje on na każde dziecko.

Gdyby jednak pracownica pozostała na dotychczasowym urlopie wychowawczym i podczas niego urodziła dziecko, to nabywa prawo do zasiłku macierzyńskiego. Nie dostanie jednak urlopu macierzyńskiego, bo nie może przebywać na dwóch urlopach jednocześnie. Dopiero gdy skończy się jej wychowawczy na pierwszego potomka, może przejść na urlop macierzyński, a potem rodzicielski. Tych urlopów będzie jednak mniej o tyle dni, ile upłynęło od porodu drugiego dziecka do zakończenia urlopu wychowawczego na pierwsze dziecko.

Urlop wychowawczy a przedszkole

Co do zasady urlop wychowawczy służy temu, aby rodzic osobiście zajmował się dzieckiem. Nie oznacza to jednak, że ma to być opieka ciągła i nieprzerwana. Dopuszcza to także resort pracy, który w stanowisku z 2019 r. uznał, że podczas urlopu wychowawczego rodzica w sprawowaniu osobistej opieki nad dzieckiem mogą na kilka godzin wyręczyć inni domownicy lub np. niania.

Często przy końcu urlopu wychowawczego rodzice posyłają dzieci do przedszkola na kilka godzin dziennie. Chcą w ten sposób oswoić syna czy córkę z rówieśnikami i zminimalizować u nich poczucie tęsknoty i stresu, gdy już sami wrócą do pracy, a dzieci na zaczną chodzić do przedszkola na cały dzień.

Korzystanie z takiej zastępczej opieki jest tym bardziej uzasadnione, że art. 186 [2] k.p. zezwala na to, aby podczas urlopu wychowawczego pracować zarobkowo u macierzystego lub obcego pracodawcy. Rodzic może także prowadzić działalność gospodarczą lub podjąć studia. Warunek - taka aktywność nie może wyłączyć osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem. Wszystko więc zależy od tego, na ile godzin rodzice zostawiają dziecko pod opieką innych osób lub w przedszkolu. Jeśli są to np. 3-4 godziny dziennie, można uznać, że nadal przez większość doby osobiście się nim zajmują. Jeśli jednak odprowadzają syna czy córkę do przedszkola na cały dzień, np. o 8 do 17, to znika podstawowy cel urlopu wychowawczego.

Powrót do pracy po wychowawczym

Gdy pracownik wraca z urlopu wychowawczego, pracodawca dopuszcza go do pracy na dotychczasowym stanowisku. Jeżeli jednak byłoby to niemożliwe, powinien zaproponować mu stanowisko równorzędne z zajmowanym przed startem urlopu lub inne, które odpowiada jego kwalifikacjom zawodowym. Powinien mu także zapewnić wynagrodzenie nie niższe od tego, jakie pracownik miał na stanowisku, które zajmował przed tym urlopem (art. 186 [4] k.p.). Jeżeli w trakcie, gdy pracownik korzystał z urlopu, doszło do zmian płacowych na jego stanowisku, obejmuje to także jego wynagrodzenia. Podstawą odniesienia dla określenia wysokości pensji jest więc wynagrodzenie, jakie przysługuje aktualnie na stanowisku, z którego pracownik odszedł na urlop, a nie to, które pobierał przed tym urlopem.

Gdy firma redukuje personel

Choć pobyt pracownika na urlopie wychowawczym oznacza, że pracodawca nie może go w tym czasie zwolnić, to ta gwarancja znika, gdy firma redukuje etaty. Dopuścił to Sąd Najwyższy w uchwale z 15 lutego 2006 r. (II PZP 13/05). Uznał, że można zwolnić osoby na urlopie wychowawczym w tzw. trybie indywidualnym na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych. Wskazał, że jej art. 10 ust. 1 i 2 może być podstawą rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem w okresie urlopu wychowawczego także wtedy, gdy nie doszło do upadłości, likwidacji pracodawcy lub uzasadnionej dyscyplinarki dla pracownika.

Pliki do pobrania

• Do pobrania - Wniosek o urlop wychowawczy (.doc) Pobierz plik