Ulga rehabilitacyjna 2023 - komu przysługuje i ile wynosi?

Pokaż więcej

Co to jest ulga rehabilitacyjna? 

Ulga rehabilitacyjna to forma wsparcia finansowego, która jest dostępna dla osób niepełnosprawnych, które samodzielnie rozliczają się z fiskusem lub ich opiekunów w celu pokrycia kosztów związanych z odbytą rehabilitacją lub zakupem sprzętu medycznego. Jest to rodzaj ulgi podatkowej, która ma na celu pomóc uprawnionym w poprawie jakości ich życia i zdolności do codziennego funkcjonowania. Ulgowego odliczenia dokonuje się w rocznym zeznaniu podatkowym. Oznacza to, że składając PIT do końca kwietnia 2024 roku uprawnieni dokonają rozliczenia ulgi rehabilitacyjnej za rok 2023.

Ulga rehabilitacyjna została opisana szczegółowo w tzw. ustawie o PIT (dalej: Ustawa).  

Komu przysługuje ulga rehabilitacyjna?

W myśl obowiązujących przepisów, z ulgi rehabilitacyjnej mogą skorzystać 

• osoby niepełnosprawne
• osoby posiadające na utrzymaniu osobę niepełnosprawną
• osoby, które poniosły wydatki na rehabilitację lub wskazane czynności ułatwiające funkcjonowanie

Nowelizacja ustawy o PIT spowodowała rozszerzenie grupy uprawnionych do ulgi rehabilitacyjnej. Od początku lipca 2023 roku ze świadczenia mogą skorzystać także dziadkowie sprawujący opiekę nad niepełnosprawnymi wnukami lub wnuki opiekujące się niepełnosprawnymi dziadkami. Wynika tak z zapisu o tym, że prawo do ulgi przysługuje osobom z I grupy podatkowej względem opiekuna ubiegającego się o ulgę (art. 26, pkt. 7e Ustawy). Ulgę mogą zastosować w zakresie wydatków poniesionych przez cały rok 2023. 

Ulga rehabilitacyjna na dziecko

Ulga rehabilitacyjna przysługuje między innymi na niepełnosprawne dziecko, przy czym jest tu mowa zarówno potomstwie własnym, jak też dzieciach przysposobionych czy wziętych na wychowanie, a także o pasierbach. W efekcie rodzicie lub opiekunowie niepełnosprawnego dziecka mogą ubiegać się o refundację kosztów poniesionych na konkretne, wyszczególnione w Ustawie, usługi lub produkty. Opisujemy je w dalszej części tego artykułu.    

Ulga rehabilitacyjna dla opiekuna osoby niepełnosprawnej

Ulga rehabilitacyjna to wsparcie nie tylko dla opiekunów dzieci. Może nią być objęty współmałżonek opiekuna, jego rodzic, rodzic współmałżonka, rodzeństwo, ojczym, macocha, zięć lub synowa. W każdym z tych przypadków ulga rehabilitacyjna przysługuje opiekunowi, z tytułu sprawowania opieki nad wskazaną osobą z niepełnosprawnością.  

Ile wynosi ulga rehabilitacyjna?

Ulga rehabilitacyjna w zakresie wysokości jest uzależniona od tego czy uprawniona osoba chce z niej skorzystać w zakresie objętym limitem kwotowym. Co do zasady, odpowiedź na pytanie, ile wynosi ulga rehabilitacyjna można sprowadzić do trzech punktów.

Jeśli uprawniona osoba poniosła wydatki mieszczące się w grupie tych bez limitu - może odliczyć całą kwotę poniesionych wydatków. Gdy wydała pieniądze na usługi lub produkty z grupy limitowanych - może odliczyć maksymalnie 2.280 zł dla każdego z czterech rodzajów wydatków. Jeśli zaś osoba uprawniona do ulgi rehabilitacyjnej zakupiła lekarstwa może odliczyć nadwyżkę wydatków ponad 100 zł miesięcznie. Przyjrzyjmy się bliżej grupom produktów. 

Ulga rehabilitacyjna będzie więc wynikać z konkretnie poniesionych wydatków.

Wynika tak z art. 26, pkt. 7e Ustawy, w którym wskazano, że prawo do ulgi rehabilitacyjnej należy się pod warunkiem, że uzyskane w roku podatkowym dochody osoby niepełnosprawnej nie przekraczają dwunastokrotności kwoty renty socjalnej określonej w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej, w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego. Ta zaś od marca 2023 roku jest równa 1.588,44 zł. Jej kwota wynika z corocznej waloryzacji gwarantowanej ustawą o emeryturach i rentach z FUS (art. 88).

Obliczając dochód osoby niepełnosprawnej w kontekście ulgi rehabilitacyjnej należy pamiętać, że nie bierze się pod uwagę: zasiłku pielęgnacyjnego, świadczenia uzupełniającego, otrzymanego na podstawie przepisów o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów, alimentów na rzecz dzieci, o których mowa w ustawie PIT, dodatku energetycznego o którym mowa w ustawie Prawo energetyczne, dodatku osłonowego, o którym mowa ustawie o dodatku osłonowym, dodatku węglowego, o którym mowa ustawie O dodatku węglowym, dodatku dla gospodarstw domowych z tytułu wykorzystywania niektórych źródeł ciepła i dodatku dla niektórych podmiotów niebędących gospodarstwami domowymi z tytułu wykorzystywania niektórych źródeł ciepła, o których mowa w ustawie o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw, dodatku elektrycznego, o którym mowa w ustawie O szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej, refundacji kwoty odpowiadającej podatkowi VAT, o której mowa w ustawie O szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na runku gazu. Wynika tak z art. 26, pkt. 7e Ustawy.

Ile wynosi ulga rehabilitacyjna - przykład obliczeń 

Ulgę rehabilitacyjną na wydatki nielimitowane liczy się odliczając od podatku cały poniesiony wydatek. Dla wydatków mających górny limit (2.280 zł) oblicza się również faktycznie poniesiony wydatek, ale nie może być on wyższy niż wskazany limit. 

Wydatki poniesione na leki liczy się w ujęciu miesięcznym. 

• jeśli w styczniu poniesiono wydatek na leki w kwocie 80 zł - brak prawa do odliczenia
• jeśli w lutym poniesiono wydatek na leki w kwocie 150 zł - kwota do odliczenia wynosi 50 zł
• jeśli w marcu poniesiono wydatek na leki w kwocie 200 zł - kwota do odliczenia to 100 zł

Zakładając, że w pozostałych miesiącach roku podatkowego nie zakupiono żadnych leków o wartości powyżej 100 zł - roczna kwota odliczenia wynosi 150 złotych.

Oznacza to w szczególności, że nie można skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej w zakresie wydatków, które zostały opłacone w całości lub częściowo ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, zakładowego funduszu aktywności, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia albo zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Jeśli wydatki na rehabilitację lub ułatwienie funkcjonowania zostały zwrócone w części, podatnik ma prawo skorzystać z ulgi w względem niesfinansowanej ich części.

Wydatki uprawniające do ulgi rehabilitacyjnej

Ulga rehabilitacyjna wpływa na wysokość podatku, który należy odprowadzić do fiskusa. Za podstawę obliczenia podatku przyjmuje się bowiem dochód po odliczeniu między innymi wydatków poniesionych na rehabilitację Wynika tak z przepisów zebranych w Rozdziale 6 Ustawy (zwłaszcza art. 26, pkt.1(6)). Ustawodawca pogrupował je na wydatki nielimitowane oraz wydatki limitowane. Poniżej publikujemy ich zestawienie. 

Wydatki nielimitowane a ulga rehabilitacyjna

Ulga rehabilitacyjna może wynikać z wydatków poniesionych na:  

• adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb, które wynikają z niepełnosprawności
• przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb, które wynikają z niepełnosprawności
• zakup, naprawę lub najem wyrobów medycznych, które są wymienione w wykazie wyrobów medycznych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 38 ust. 4 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz wyposażenia, które umożliwia ich używanie zgodnie z przewidzianym zastosowaniem (uwaga: w ramach nielimitowanych wydatków nie odliczysz wydatków na pieluchomajtki, pieluchy anatomiczne, chłonne majtki, podkłady i wkłady anatomiczne)
• zakup, naprawę lub najem indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, oraz wyposażenia umożliwiającego ich używanie zgodnie z przewidzianym zastosowaniem, niewymienionych w wykazie wyrobów medycznych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 38 ust. 4 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego
• zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb, wynikających z niepełnosprawności
• odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym
• odpłatność za pobyt w jednym z rodzajów zakładów: lecznictwa uzdrowiskowego, rehabilitacji leczniczej, opiekuńczo-leczniczym, pielęgnacyjno-opiekuńczym
• odpłatność za pobyt opiekuna osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I grupy inwalidztwa lub dzieci niepełnosprawnych do lat 16, który przebywa z osobą niepełnosprawną na turnusie rehabilitacyjnym, w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego lub zakładzie rehabilitacji leczniczej
• odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne lub leczniczo-rehabilitacyjne osoby niepełnosprawnej
• opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa
• opłacenie tłumacza języka migowego
• kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25. roku życia
• odpłatny przewóz osoby niepełnosprawnej karetką transportu sanitarnego,
• odpłatny przewóz osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 - również innymi środkami transportu niż karetka transportu sanitarnego
• odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem na turnusie rehabilitacyjnym, w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego, zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25. roku życia, opiekuna osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I grupy inwalidztwa lub dzieci niepełnosprawnych do lat 16, który przebywa z osobą niepełnosprawną na turnusie rehabilitacyjnym lub w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, lub zakładzie rehabilitacji leczniczej.

Aktualna lista wydatków nielimitowanych ulgi rehabilitacyjnej jest dostępna również w art. 26, pkt.7a Ustawy. 

Wydatki limitowane a ulga rehabilitacyjna

Zakres wszystkich świadczeń objętych ulgą rehabilitacyjną uzupełniają wydatki objęte limitem kwotowym. W 2023 roku jest on równy 2.280 zł. Ustawodawca zalicza do nich

• zakup pieluchomajtek, pieluch anatomicznych, chłonnych majtek, podkładów, wkładów anatomicznych - maksymalna kwota odliczenia wynosi 2 280 zł;
• opłacenie przewodników osób niewidomych zaliczonych do I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa - maksymalna kwota odliczenia wynosi 2 280 zł;
• utrzymanie psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, tj. odpowiednio wyszkolonego i specjalnie oznaczonego psa, który ułatwia osobie niepełnosprawnej aktywne uczestnictwo w życiu społecznym - maksymalna kwota odliczenia w roku podatkowym wynosi 2 280 zł;
• używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną albo dziecko niepełnosprawne, które nie ukończyło 16. roku życia - maksymalna kwota odliczenia w roku podatkowym wynosi 2 280 zł.

Ulga rehabilitacyjna przysługuje, do wysokości aktualnego limitu, na każdą z czterech opisanych powyżej grup świadczeń.

Dodatkowo ulga rehabilitacyjna może być zastosowana na zakup leków, o których mowa w ustawie Prawo farmaceutyczne, jeżeli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować stale lub czasowo te leki. W tym przypadku odliczeniu podlegają wydatki w wysokości różnicy pomiędzy wydatkami faktycznie poniesionymi w danym miesiącu, a kwotą 100 zł (patrz przykład powyżej w tym artykule).

Ulga rehabilitacyjna - jakie dokumenty są potrzebne?

Generalnie rzecz biorąc są dwie grupy dokumentów związanych z ulgą rehabilitacyjną. Prawo do skorzystania z niej ustala się na podstawie orzeczenia o niepełnosprawności. Będzie to jedno z poniższych:

• orzeczenie o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, określonych w odrębnych przepisach 
• decyzja, która przyznaje rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną
• orzeczenie o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia, wydane na podstawie odrębnych przepisów
• orzeczenie o niepełnosprawności, wydane przez właściwy organ na podstawie odrębnych przepisów, które obowiązywały do 31 sierpnia 1997 roku.

Druga grupa dokumentów to potwierdzenie wydatków, które mają być przedmiotem ulgi rehabilitacyjnej. Mowa o rachunkach, fakturach, dowodach wpłaty czy potwierdzeniach przelewów bankowych. Istotne, by wynikało z nich kto, ile, komu i za co zapłacił. Do ulgi rehabilitacyjnej można zaliczyć także wydatki poniesione za granicą, jednak wtedy przy wyliczaniu wydatków stosuje się średni kurs NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia wydatku zaliczanego do ulgi.

Chociaż nie trzeba dokumentować wydatków limitowanych, takich jak: opłacenie przewodników osób niewidomych zaliczonych do I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, utrzymanie psa asystującego oraz używanie samochodu osobowego - urząd skarbowy może zażądać od podatnika okazania stosownych informacji w ramach prowadzonej kontroli złożonego zeznania podatkowego. Będą to zwłaszcza certyfikat potwierdzający status psa asystującego oraz informacje o imieniu i nazwisku osoby opłaconej w roli przewodnika.   

PIT a ulga rehabilitacyjna 

Ulga rehabilitacyjna to rodzaj udogodnienia podatkowego, które jest rozliczane wraz z rocznym zeznaniem podatkowym, PIT. Rodzaj tego zeznania będzie różny, zależnie od źródła przychodu. Oto, jak kształtuje się sytuacja podatnika.

Należy złożyć PIT-37, gdy przychody są opodatkowane według skali podatkowej za pośrednictwem płatnika. To wariant m.in. dla umowy o pracę czy emerytury). 

Należy złożyć PIT-36, gdy przychody są opodatkowane według skali podatkowej z działalności gospodarczej, najmu, podnajmu, dzierżawy lub inne przychody bez pośrednictwa płatnika.

Należy złożyć PIT-28, gdy przychody są opodatkowane w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (np. z działalności gospodarczej, najmu, podnajmu, dzierżawy).

Data wydania orzeczenia o niepełnosprawności a ulga rehabilitacyjna

Wspomnieliśmy już, że obowiązkowym dokumentem uprawniającym do korzystania z ulgi rehabilitacyjnej jest orzeczenie o niepełnosprawności. Jednak to nie data wydania tego orzeczenia, a data faktycznego wystąpienia niepełnosprawności jest kluczowym elementem tego dokumentu. Wynika tak z interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z kwietnia 2023 roku. Warunkiem koniecznym jest, by na orzeczeniu znalazła się klarowna informacja dotycząca daty pojawienia się okoliczności uprawniających do ulgi.

Jeśli osoba uprawniona do korzystania z ulgi rehabilitacyjnej otrzymała oświadczenie o niepełnosprawności w 2023 roku, a jej przypadłość wystąpiła już w roku 2020 – ma prawo do ubiegania się o rozliczenie ulgi także za lata ubiegłe. Będzie wówczas potrzebna korekta wcześniejszych zeznań podatkowych. Trzeba także pamiętać o warunku posiadania dokumentów potwierdzających wydatki poniesione w związku z funkcjonowaniem niepełnosprawnego. 

Ulga rehabilitacyjna – podstawa prawna

• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 1991 Nr 80 poz. 350) - link
• Ustawa z dnia 26 maja 2023 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1059) - link 
• Pismo z dnia 3 kwietnia 2023 roku Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej Wydatki związane z autyzmem jako podstawa ulgi rehabilitacyjnej (nr 0111-KDSB2-1.4011.58.2023.2.AM) - link  
• Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej (Dz. U. 2003 Nr 135 poz. 1268) - link
• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 1998 Nr 162 poz. 1118) - link