Przeczytasz w 8 min.
Gdzie fundusz świadczeń socjalnych jest obowiązkowy?
Pracodawca, który według stanu na 1 stycznia zatrudnia co najmniej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, musi powołać zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. Tak stanowi art. 3 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych; Dz.U. z 2019 r., poz. 1352 t.j.; dalej: ustawa o zfśs). Jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe, np. szkoły, uruchamiają taki fundusz bez względu na wielkość załogi.
Fundusz tworzy się z corocznego odpisu podstawowego, który nalicza się w stosunku do przeciętnej liczby zatrudnionych. Odpis podstawowy na jednego zatrudnionego w warunkach normalnych wynosi 37,5 proc. (art. 5 ust. 2 ustawy o zfśs) i w 2020 r. wynosi 1550,25 zł (37,5 proc. liczone z 4134,02 zł, czyli wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2018 r.).
Większą swobodę przy decyzji o tworzeniu funduszu mają te firmy, które zatrudniają co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Robią to bowiem na wniosek zakładowej organizacji związkowej.
Angażujący mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty mogą tworzyć fundusz według ustawy lub wypłacać świadczenie urlopowe. Nie należy jednak mylić tych dwóch pojęć.
Co sfinansuje fundusz świadczeń socjalnych?
Jeśli pracodawca tworzy zfśs, może z niego opłacić działalność socjalną dla uprawnionych do korzystania z tego źródła. Będą to więc:
- usługi, które pracodawca świadczy na rzecz różnych form wypoczynku,
- aktywność kulturalno-oświatowa, np. bilety do kina czy teatru,
- aktywność sportowo-rekreacyjna, np. karnety na siłownię czy basen,
- opieka nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, sprawowana przez dziennego opiekuna lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego,
- pomoc materialna - rzeczowa lub finansowa,
- zwrotna lub bezzwrotna pomoc na cele mieszkaniowe.
Dopuszczalne formy wypoczynku, na które przysługuje pomoc z zfśs, to: wycieczki, wczasy, tzw. wczasy pod gruszą, obozy, kolonie i zimowiska ich dzieci. Obejmuje to zarówno pobyty i wyjazdy, które organizuje pracodawca, jak i te indywidualne, które pracownik sam ustala, latem lub zimą. Nie ma też znaczenia, czy będzie to podróż krajowa czy zagraniczna.
Wczasy pod gruszą
Tzw. wczasy pod gruszą to indywidualna forma wypoczynku pracownika, którą samodzielnie zorganizował. Może to być np. pobyt na własnej działce, u rodziny na wsi, wyjazd w plener malarski, obóz jogi. Nie musi nawet nigdzie wyjeżdżać, ważne, że jest na urlopie wypoczynkowym.
Wczasy pod gruszą - ile netto można dostać?
Jeśli tylko pracownik spełni warunki, które wynikają z regulaminu zfśs, to pracodawca zwraca pieniądze za urlop czy wyjazd. Te przepisy określają więc rodzaj i wysokość świadczeń, a także termin ich wypłat i częstotliwość (np. raz na rok). Wskazują także, czy i na podstawie jakich dokumentów oraz komu firma zwraca koszty wypoczynku. Regulamin ustanawia też kryterium socjalne, bo wysokość świadczenia zależy od sytuacji życiowej, rodzinnej lub materialnej pracownika. Zazwyczaj pracodawcy wiążą to z dochodem na członka rodziny lub zarobkami pracownika w macierzystej firmie. Dlatego nie wszyscy otrzymają jednakowe dopłaty do wczasów czy zakładowej wycieczki.
Regulamin może połączyć uzyskanie dofinansowania do wakacji pod gruszą z ilością dni, kiedy pracownik wypoczywa. Ale nie ma tu takiego rygoru jak przy świadczeniu urlopowym. Dla niego ustawa określa minimalną liczbę dni wolnych od pracy.
Wczasy pod gruszą - wniosek
Aby otrzymać świadczenie z zakładowego funduszu socjalnego, np. zwrot za wczasy, pracownik zatrudniony na etacie lub jego rodzina składa wniosek. Nie ma tu znaczenia staż pracy, długość umowy o pracę, która wiąże strony czy stanowisko w firmie, które zajmuje.
O takie wsparcie mogą się także ubiegać emeryci i renciści tego zakładu oraz ich rodziny, a także inne osoby, jeśli dopuszcza je regulamin zfśs. Chodzi np. o zleceniobiorców czy pracowników, którzy przebywają na urlopach bezpłatnych.
Przepisy te mogą też określać, kiedy należy złożyć wniosek o dofinansowanie wypoczynku – zanim się go rozpocznie, czy dopuszczalne jest to także po jego zakończeniu.
We wniosku niezbędne jest także oświadczenie pracownika o tym, jaka jest jego sytuacja życiowa, zdrowotna i materialna (wskazuje np. dochód na osobę czy w rodzinie). Niektóre firmy życzą sobie przedstawienia zeznania PIT za poprzedni rok. Na tej podstawie pracodawca określa kwotę, którą wypłaci jako dofinansowanie do urlopu.
Urlop pod gruszą a ZUS i PIT
Kwota dofinansowania, które zatrudniony otrzymał z zfśs, stanowi jego przychód ze stosunku pracy. Co do zasady są one opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Można jednak uniknąć płacenia PIT, jeśli wartość otrzymanych w związku z finansowaniem działalności socjalnej rzeczowych świadczeń oraz świadczeń pieniężnych, sfinansowanych w całości ze środków zfśs lub związków zawodowych, nie przekroczy łącznie w roku podatkowym 1000 zł. Taki limit ustanawia art. 21 ust. 67 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2019 r., poz. 1387 t.j.).
Rzeczowe świadczenia to wypłacane dofinansowanie do wypoczynku, a nie bony, talony czy inne znaki, które można wymienić na towary lub usługi.
Natomiast świadczenia otrzymane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, związane z pobytem dzieci osób uprawnionych do tych świadczeń w żłobkach, klubach dziecięcych lub przedszkolach oraz świadczenia, które nie są finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, otrzymane od pracodawcy z racji objęcia dziecka pracownika opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna lub uczęszczania do żłobka, klubu dziecięcego lub przedszkola, są zwolnione z podatku do wysokości, która nie przekracza miesięcznie kwoty 1000 zł na każde dziecko.
Od dofinansowania wczasów pod gruszą z zfśs nie odprowadza się składek ZUS.
Świadczenie urlopowe
Ten pracodawca, który nie tworzy zfśs lub z tego zrezygnował, może dopuścić tzw. świadczenie urlopowe (art. 3, 4 i 5 ustawy o zfśs). Zgodnie z tymi przepisami wypłaca je firma raz w roku każdemu pracownikowi, który korzysta w roku kalendarzowym z urlopu wypoczynkowego przez co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych.
Nie oznacza to jednak, że na tyle należy wypisać wniosek o urlop wypoczynkowy. Wystarczy poprosić o 10 dni urlopowych i połączyć je z weekendami. Jeśli np. pracownik będzie chciał wyjechać w góry na dwa tygodnie od 1 marca 2020 r., to wniosek wypisuje na dni robocze przypadające od 2 do 13 marca. Razem z weekendami, które nie wchodzą do puli urlopowej, będzie poza firmą 16 dni. Ma więc prawo do świadczenia urlopowego.
Zgodnie z art. 5 ustawy o zfśs pracodawca wypłaca je najpóźniej w dniu, który poprzedza start urlopu wypoczynkowego.
Wczasy pod gruszą dla nauczycieli
Na nieco innych zasadach funkcjonuje świadczenie urlopowe dla nauczycieli. Przysługuje ono każdemu nauczycielowi z mocy prawa (art. 53 ust. 1a ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karty Nauczyciela, Dz.U. z 2019 r., poz. 2215, t.j.).
Nie muszą więc o nie wnioskować. Wypłaca się je każdemu nauczycielowi do końca sierpnia każdego roku w wysokości odpisu podstawowego z ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Ustala się go proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy i okresu zatrudnienia nauczyciela w roku szkolnym.
Dla nauczycieli coroczny odpis na zfśs stanowi iloczyn planowanej, przeciętnej w roku kalendarzowym liczby nauczycieli zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze zajęć (przelicza się to na pełny wymiar zajęć) skorygowanej w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby zatrudnionych nauczycieli (też po przeliczeniu) i 110 proc. kwoty bazowej z 1 stycznia. W 2020 r. ta kwota bazowa wynosi 3028,21 zł (w 2019 r. było to 2989,35 zł).
Wniosek o wczasy pod gruszą - wzór
…………………………………
(miejscowość, data)
(dane pracownika) (dane pracodawcy)
Wniosek o dofinansowanie do wczasów pod gruszą
Proszę o przyznanie dofinansowania z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych na organizowany we własnym zakresie wypoczynek od .......... do ..........
Dochód miesięczny na członka mojej rodziny wynosi .......... złotych netto
(podpis pracownika)
