Przeczytasz w 5 min.
Zasady wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego
Od początku obowiązywania ustawy kontrowersje, co do zakresu zastosowania, budził przepis art. 49 ustawy:
1. W przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą.
2. W przypadku spłaty części kredytu przed terminem określonym w umowie, ust. 1 stosuje się odpowiednio.
Praktyka kredytodawców zwykle zakładała proporcjonalny zwrot wyłącznie takich opłat, które nie miały charakteru jednorazowego. Tymczasem, przy zawieraniu umowy o kredyt konsumencki konsument uiszczał szereg takich różnie nazywanych, jednorazowych opłat: opłatę przygotowawczą, opłatę administracyjną czy wstępną. W przypadku wcześniejszej spłaty zobowiązania konsument nie otrzymywał więc zwrotu proporcjonalnie obniżonej opłaty.
Ramy sporu
Należy zaznaczyć, że instytucje, których zadaniem była ochrona konsumentów (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Rzecznik Finansowy, Federacja Konsumentów, Rzecznicy Konsumentów) interpretowały postanowienia ustawy inaczej. Podejmując działania na rzecz konsumentów instytucje te podnosiły obowiązek proporcjonalnego zwrotu na rzecz konsumenta wszelkich kosztów kredytu.
W 2016 roku Rzecznik Finansowy i Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydali wspólne stanowisko z następującą tezą:
Art. 49 ust. 1 ustawy należy rozumieć w ten sposób, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego następuje obniżenie wszystkich możliwych kosztów takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru i niezależnie od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie poniesione przez kredytobiorcę, z tymże wyjątkiem, iż redukcja ta ma charakter proporcjonalny, tj. odnosi się do okresu od dnia faktycznej spłaty kredytu do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie.
W ślad za tym stanowiskiem Prezes UOKiK zaczął wszczynać postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, jednak do dnia wydania orzeczenia przez TSUE żadna decyzja w tej sprawie nie została wydana.
Postępowanie przez Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej
W dniu 11 maja 2019 r. TSUE wydał wyrok w sprawie C-383/18 (LEXITOR Sp. z o.o.), w następstwie zadania mu pytania prejudycjalnego przez Sąd Rejonowy Lublin‑Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku (ponad rok wcześniej).
Powodem w postępowaniu krajowym była spółka, która w drodze cesji od konsumentów nabyła prawa z tytułu umów kredytu konsumenckiego, spłaconych przed terminem, gdzie banki odmówiły proporcjonalnego zwrotu wszystkich kosztów kredytu.
TSUE w orzeczeniu wskazał na postanowienie art. 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki i dokonał jego wykładni ustalając m.in, że poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 16 ust. 1 dyrektywy 2008/48 należy interpretować w ten sposób, że prawo do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty tego kredytu obejmuje również koszty, których wysokość nie jest zależna od okresu obowiązywania umowy.
W wyroku Trybunał potwierdził, że „Artykuł 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta.”
Konsekwencje wyroku TSUE w sprawie wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego
Wykładnia TSUE, jakkolwiek formalnie wiążąca sąd tylko w danym postępowaniu, będzie dotyczyła de facto wszystkich podobnych zastosowań polskiego przepisu, opartego na dyrektywie. Taki rozszerzony skutek jest uzasadniony szeregiem wcześniejszych orzeczeń TSUE i przyjętymi w nich tzw. doktrynami acte éclairé i acte clair.
W tym miejscu należy wskazać, że Prezes UOKiK tuż po ogłoszeniu wyroku wydał pierwszą decyzję w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, nakładając na spółkę udzielającą kredytów konsumenckich m.in. obowiązek proporcjonalnego rozliczenia spłacanych i spłaconych już kredytów (do chwili publikacji artykułu takich decyzji jest już kilka). Co ciekawe, Prezes UOKiK zakreślił datę 16 maja 2016 r. (data wydania wspólnej interpretacji UOKiK i RF), od której spółka ma zastosować korzystną dla konsumentów interpretację przepisu (dotyczy kredytów spłaconych wcześniej od tej daty).
Prezes UOKiK zapowiedział też, że prowadzi działania wobec 20 innych instytucji kredytowych.
Na chwilę obecną, nie mamy informacji o zakończeniu postępowań indywidualnych, ale należy sądzić, że we wszystkich sprawach zawisłych przed sądami powszechnymi, sprawy będą rozstrzygane dla konsumentów pomyślnie.
