Pożyczka od osoby prywatnej - czym jest i na co należy uważać?

Pokaż więcej

Pożyczki prywatne - czym są?

Pożyczki prywatne to umowy, do zawarcia których dochodzi między potrzebującym wsparcia, a pożyczkodawcą. Ich wartość jest co do zasady wyższa niż jeden tysiąc złotych, gdyż kwota ta stanowi ustawowy próg, po przekroczeniu którego pożyczka musi zostać udokumentowana. Pożyczki prywatne są zawierane między osobami fizycznymi lub między osobą fizyczną i instytucją udzielającą pożyczek, jednak inną niż bank lub firma pożyczkowa z sektora pozabankowego. W praktyce pożyczki od osób prywatnych mogą przyjąć formę pozyskania pieniędzy (lub innych dóbr) od członków rodziny, znajomych, a także każdej osoby, która zdecyduje się pożyczyć nam swoje pieniądze.

Zalety i wady pożyczki prywatnej

Pożyczki prywatne często są łatwiejsze do uzyskania niż tradycyjne pożyczki bankowe, ale mogą wiązać się z wyższymi kosztami i dużym ryzykiem. Osoby pożyczające swoje pieniądze są gotowe zrobić to bez sprawdzania historii kredytowej pożyczkobiorcy. Nie zapytają o zaświadczenie z KRD czy BIK. Nie będą filtrować jego historii kredytowej. Tego rodzaju pożyczki mogą być jednak niezwykle ryzykowne, gdyż nie podlegają regulacjom prawnym typowym dla banków i firm pozabankowych. Wszelkie ustalenia, w tym warunki spłaty pożyczki prywatnej, są ustalane wyłącznie przez strony umowy. W praktyce – ustalane przez pożyczkodawcę i akceptowane (świadomie lub nie) przez pożyczającego.

Z pomocą przychodzą zmiany prawne w zakresie udzielania pożyczek prywatnych. Są one szczegółowo opisane w kodeksie cywilnym (kc) i w dalszej części tego artykułu.

Pożyczka od osoby prywatnej – umowa

Pożyczka od osoby prywatnej musi zostać udokumentowana stosowną umową, gdy jej wartość jest wyższa niż 1000 zł. Wynika tak z art. 720. § 2 kc. Podpisując umowę należy zadbać, by znalazły się w niej kluczowe informacje. Będą to zwłaszcza

• dane stron podpisujących umowę i data i miejsce jej zawarcia
• kwota i waluta pożyczki
• odsetki od pożyczki i zasady ich naliczania
• okres i warunki spłaty pożyczki
• a także wszystkie dodatkowe ustalenia między pożyczkodawcą, a pożyczkobiorcą.

Prawo nie zabrania spisania umowy do pożyczki od osób prywatnych także dla niższych kwot. Jej sporządzenie na piśmie stanowi dodatkowy środek ostrożności i służy zachowaniu jasności i ochronie interesów stron. Niezwykle istotne jest, aby strony transakcji dobrze zrozumiały warunki umowy pożyczki prywatnej oraz ewentualne konsekwencje niewywiązania się z niej. W przypadku pożyczek od osób prywatnych zawsze warto zachować ostrożność i dokładnie przeanalizować zaproponowane warunki przed podpisaniem umowy. W razie potrzeby warto zasięgnąć porady eksperta oraz porównać proponowane warunki z innymi ofertami.

Oprocentowanie pożyczki prywatnej i opłaty dodatkowe

Chociaż w teorii mogą być udzielane bez kosztów, nagminną praktyką są pożyczki od osób prywatnych na procent. Jeszcze do niedawna sektor pożyczek prywatnych był swego rodzaju szarą strefą, w której z powodzeniem stosowano lichwiarskie praktyki. Aby uzyskać odpowiedź na pytanie, ile kosztuje pożyczka od osoby prywatnej, należy rozróżnić, że na koszty pożyczki prywatnej składają się jej oprocentowanie (czyli odsetki) i opłaty dodatkowe (czyli koszty pozaodsetkowe).

Odsetki od pożyczki prywatnej

Jeśli chodzi o oprocentowanie pożyczki prywatnej reguluje je art. 359 § 2 i 21 kc. Wskazano w nim, że jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, pożyczkodawcy należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP + 3,5 pkt proc. Jest to więc wartość zmienna w czasie, zależna od polityki przyjętej przez Radę Polityki Pieniężnej, czyli organ decyzyjny NBP. To właśnie rada w trakcie cyklicznych posiedzeń decyduje o wysokości stóp procentowych mających wpływ na raty naszych kredytów i innych zobowiązań, w tym pożyczek prywatnych.

Jeśli jednak odsetki są przedmiotem umowy pożyczki prywatnej, wentylem bezpieczeństwa dla pożyczkobiorcy staje się maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej, która w stosunku rocznym nie może przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (są to tzw. odsetki maksymalne).

Od 7 września 2023 maksymalne oprocentowanie pożyczki od osoby prywatnej nie może być wyższe niż 19 procent w skali roku.

Koszty pozaodsetkowe pożyczki prywatnej

Niezależnie od oprocentowania, pożyczka od osoby prywatnej może być objęta kosztami dodatkowymi. Złożą się na nie

• marże, prowizje albo opłaty związane z przygotowaniem umowy, z udzieleniem albo obsługą pożyczki,
• opłaty związane z odroczeniem terminu spłaty pożyczki, jej nieterminową spłatą albo koszty o podobnym charakterze,
• opłaty za usługi dodatkowe, zwłaszcza za ubezpieczenie, ustanowienie zabezpieczenia pożyczki czy pozyskanie informacji dotyczących biorącego pożyczkę,
• wynagrodzenie agenta reprezentującego pożyczkodawcę.

Maksymalna wysokość kosztów pozaodsetkowych została uregulowana na dwóch poziomach.

Z jednej strony, wartość kosztów liczy się według wzoru

MPK = K × n/R × 20%,

gdzie K oznacza kwotę pożyczki

n/R liczbę dni, na które została wzięta pożyczka, zaś R - liczbę dni w danym roku

Z drugiej strony, koszty pozaodsetkowe w całym okresie spłaty pożyczki nie mogą być wyższe od 25 procent całkowitej kwoty pożyczki.

Przyjrzyjmy się tym zapisom na konkretnych przykładach.

Koszty pozaodsetkowe pożyczki prywatnej - przykład 1

Pan Kapitalny wziął pożyczkę od osoby prywatnej w wysokości 2000 zł, którą zobowiązuje się spłacić w 60 dni. Jakie są maksymalne koszty pozaodsetkowe w jego przypadku?

2000 zł x 60/365 x 20% = 65,75 zł

Koszty pozaodsetkowe pożyczki prywatnej - przykład 2

Pan Kapitalny podpisał umowę pożyczki prywatnej w wysokości 2000 zł, którą zobowiązuje się spłacić w 36 miesięcy. W myśl wzoru powyżej koszty pozaodsetkowe wyniosłyby

2000 zł x 1095/365 x 20% = 1200 zł. Jednak według aktualnych przepisów tak nie będzie, bo w omawianym przykładzie całkowite koszty pozaodsetkowe mogą wynieść nie więcej niż 500 zł.

Nawet jeśli strony umowy chciałyby umówić się inaczej to zgodnie z prawem, gdy pozaodsetkowe koszty przekraczają regulowaną ustawą maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów, pożyczkodawcy należą się tylko pozaodsetkowe koszty w maksymalnej wysokości.

Dla kogo odpowiednie są prywatne pożyczki?

Pożyczki prywatne bywają często traktowane jako tzw. ostatnie deski ratunku. Sięgają po nie osoby, które mają trudności w uzyskaniu pożyczki od instytucji będącej pod nadzorem bankowym. Dzieje się tak m.in. z powodu obciążającej historii kredytowej wnioskodawcy, braku stałego dochodu lub innych czynników. Pożyczki od osób prywatnych bywają udzielane szybko (nie jest przeprowadzany tradycyjny proces weryfikacyjny, mający istotny wpływ na bezpieczeństwo transakcji dla obu stron umowy) - są więc interesujące dla osób potrzebujących niemal natychmiastowego dostępu do pieniędzy. Należy jednak pamiętać, że pożyczki prywatne mogą wiązać się z wyższymi kosztami i ryzykiem niż tzw. tradycyjne pożyczki. Przed podpisaniem jakiejkolwiek umowy trzeba dokładnie zrozumieć warunki umowy i realnie ocenić swoją zdolność do spłaty zadłużenia z takiego rodzaju finansowania. Niespłacone raty mogą w konsekwencji doprowadzić do wpadnięcia w spiralę zadłużenia i zaburzyć bezpieczeństwo finansowe twoje i twoich bliskich.

Pożyczki prywatne to także pomoc od rodziny czy znajomych - mogą być więc udzielane bez dodatkowych kosztów. Dla wielu osób możliwość skorzystania z formy finansowania, której nie obciążają ani oprocentowanie, ani koszty dodatkowe, może być kusząca i opłacalna. Nawet wtedy trzeba zadbać, by warunki pożyczki zostały uregulowane pisemnie i upewnić się, że wszyscy zaangażowani tak samo rozumieją zasady spłaty. Zobowiązuje nas do tego prawo, w praktyce obok interesów zabezpieczamy także przed narażeniem na szwank nasze relacje z bliskimi.

Zabezpieczenie pożyczki prywatnej – ile maksymalnie?

Pożyczki prywatne są zazwyczaj dostępne łatwiej niż te udzielane przez banki. Pożyczkodawca prywatny objęty innymi przepisami niż banki i firmy pożyczkowe z sektora pozabankowego może zażądać od ciebie zabezpieczenia wypłaconej kwoty. Tego rodzaju gwarancja może przyjąć formę hipoteki, zastawu lub weksla. W praktyce zabezpieczeniem pożyczki prywatnej może być na przykład nieruchomość, samochód, biżuteria lub papiery wartościowe. Niezależnie od rodzaju zabezpieczenia należy mieć świadomość, że w przypadku, gdy z różnych przyczyn przestaniesz spłacać raty pożyczki prywatnej - możesz stracić całe udzielone zabezpieczenie.

Inna forma zabezpieczenia pożyczki prywatnej jest jej obowiązkowe ubezpieczenie lub dostarczenie pożyczkodawcy wymaganego raportu lub certyfikatu zwiększającego wiarygodność klienta.

Tego rodzaju zabezpieczenie nie może być wyższe od sumy kwoty pożyczki powiększonej o wysokość odsetek maksymalnych obliczonych bezpośrednio od tej kwoty za okres, na który została udzielona pożyczka, wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie obliczonych od kwoty pożyczki za okres do 6 miesięcy oraz maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów.

Aby uniknąć konieczności stosowania zabezpieczeń w formie mieszkania czy działki warto sprawdzić inne dostępne opcje finansowania. Chociaż proces weryfikacji może potrwać dłużej niż kiedy ubiegasz się o pożyczkę prywatną, w perspektywie może zabezpieczyć twoje interesy. Przed podpisaniem umowy pożyczki warto rozważyć alternatywne możliwości.

Pożyczka od prywatnej osoby - na co musisz uważać?

Rozważając wzięcie pożyczki od prywatnych osób warto mieć świadomość obowiązków wynikających z przystąpienia do tego rodzaju umowy. Ustawodawca nakłada na pożyczkobiorców m.in. kwestię uregulowania podatków.

Pożyczki prywatne – podatek PCC

Decydując się na pożyczkę prywatną trzeba mieć świadomość, że na pożyczającym ciąży obowiązek podatkowy względem fiskusa. Chodzi o podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC), zwany potocznie podatkiem od wzbogacenia. Zagadnienie to reguluje ustawa o PCC, zgodnie z którą fakt wzięcia pożyczki prywatnej trzeba zgłosić do 14 dni kalendarzowych od podpisania umowy. Podatek w wysokości 0.5 procenta wartości pożyczki należy rozliczyć za pomocą deklaracji PCC-3 w urzędzie skarbowym wybranym zgodnie z aktualnym miejscem zamieszkania pożyczkobiorcy. Podatek od czynności cywilnoprawnych należy zapłacić niezależnie od tego czy pożyczona kwota podlega oprocentowaniu czy nie.

Pożyczki prywatne – podatek sankcyjny

Niezgłoszenie faktu wzięcia pożyczki może wiązać się z nałożeniem przez fiskusa kary w postaci podatku sankcyjnego w wysokości 20 procent kwoty pożyczki. Reguluje to ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Pożyczki prywatne a zwolnienie z PCC

Są sytuacje, gdy pożyczka prywatna nie będzie wiązać się z obowiązkiem wobec fiskusa. Podatku PCC nie trzeba płacić m.in., gdy

• umowa pożyczki nie przekracza kwoty 36.120 zł oraz dotyczy osób z pierwszej grupy podatkowej, tj.: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.
• umowa pożyczki dotyczy osób z najbliższej rodziny, czyli małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jest zawarta na kwotę wyższą niż 36.120 zł, a jednocześnie pożyczkobiorca złoży w terminie 14 dni deklarację PCC-3 i udokumentuje fakt otrzymania pieniędzy przez biorącego pożyczkę dowodem przekazania na jego rachunek płatniczy lub na jego inny rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, lub przekazem pocztowym. Deklaracji PCC nie trzeba składać, gdy pożyczka prywatna została zawarta w formie aktu notarialnego.

Podane wyżej progi podatkowe obowiązują od 1 lipca 2023 roku.

Jak i gdzie szukać pożyczki od osób prywatnych?

Rozważając wzięcie pożyczki prywatnej warto przeprowadzić dokładną analizę dostępnych ofert. Poszukiwania powinny objąć badanie wiarygodności pożyczkodawcy, w tym, jak długo działa na rynku oraz jak wiele pozytywnych opinii na jego temat się pojawiło. W miarę możliwości warto poszukać ocen wśród znajomych czy rodziny – nie bazować jedynie na opiniach znalezionych w Internecie. Dodatkowym filtrem w trakcie poszukiwań może być porada eksperta finansowego, który wskaże zalety, ale też ryzyka skorzystania z pożyczki prywatnej. Oferty pożyczek od osób prywatnych warto porównać z innymi formami pożyczania pieniędzy.

Pożyczki prywatne – podstawa prawna

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93)
• Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. 2000 Nr 86 poz. 959)
• Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. 1983 Nr 45 poz. 207)