Przeczytasz w 8 min.
Wprowadzenie Pracowniczych Planów Kapitałowych zbliża się wielkimi krokami. Pierwsze firmy będą je wdrażać już w połowie 2019 roku, a cały system ma działać sprawnie rok później. PPK w założeniu mają nie powtórzyć błędów OFE (takich jak np. pobieranie wysokich opłat za zarządzanie czy sztywne założenia inwestycyjne), chociaż mają ten sam cel: budowę dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego opartego na odkładanym przez lata prywatnym kapitale.
Czym są Pracownicze Plany Kapitałowe?
Pracownicze Plany Kapitałowe mają być prywatnym, dobrowolnym systemem gromadzenia oszczędności emerytalnych. Program PPK będzie prowadzony przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych, zakłady ubezpieczeń i Powszechne Towarzystwa Emerytalne.
Z kolei Polski Fundusz Rozwoju będzie instytucją odpowiedzialną za późniejszy nadzór nad PPK, prowadzącą kilka ewidencji:
- podmiotów zatrudniających, które zawarły umowy o zarządzanie PPK, jak i uczestników PPK,
- umów o zarządzanie PPK zawartych przez podmioty zatrudniające oraz towarzystwa funduszy inwestycyjnych, PTE, pracownicze towarzystwa emerytalne i zakłady ubezpieczeń spełniające wymogi określone w ustawie o pracowniczych planach kapitałowych.
Z założenia jedna osoba może mieć tylko jedno konto PPK a wpłacane środki będą podlegać dziedziczeniu (przy podpisaniu umowy o PPK konieczne będzie wskazanie osoby lub osób uprawnionych do otrzymania środków zgromadzonych przez właściciela konta PPK).
Kto będzie odkładać na PPK?
Program ma dotyczyć nawet 11 mln Polaków – pracowników i pracodawców. W przypadku samozatrudnionych PPK nie będzie miało zastosowania, zwiększone zostaną natomiast limity wpłat na IKZE (produkt III filaru emerytalnego). Wyższy limit IKZE dla samozatrudnionych będzie obowiązywać od 1 stycznia 2021 roku, czyli wówczas, gdy system PPK będzie już powszechny.
Ile będziemy odkładać na Pracownicze Plany Kapitałowe?
Na PPK złoży się pracownik, pracodawca i państwo. Pracodawca będzie płacić składkę podstawową w wysokości 1,5 proc. wysokości wynagrodzenia, a pracownik 2 proc. Oszczędności będzie można zwiększyć o składki dobrowolne - do 2,5 proc. w przypadku pracodawcy i do 2 proc. w przypadku pracownika. Oznacza to, że łączna minimalna składka wyniesie 3,5 proc., a maksymalna nawet 8 proc. wysokości wynagrodzenia.
Dodatkowo, państwo ma wpłacić na konto każdego nowego członka programu jednorazową składkę powitalną w wysokości 250 zł dla oraz rocznie dopłacać 240 zł do regularnie oszczędzających.
W co zainwestują Pracownicze Plany Kapitałowe?
W długoterminowym budowaniu kapitału emerytalnego chodzi oczywiście nie tylko o odkładanie pieniędzy, ale również pomnażanie tych środków w czasie. Instytucje finansowe dostały bardzo dokładne wytyczne w ustawie o Pracowniczych Planach Kapitałowych co do tego, gdzie mogą lokować środki z PPK.
Środki z Pracowniczych Planów Kapitałowych mogą być lokowane w tzw. funduszach zdefiniowanej daty, które stosują specyficzne zasady inwestycyjne dostosowane do profilu inwestora. W uproszczeniu chodzi o to, że fundusz uwzględnia cykl życia inwestora tak, aby ograniczać ryzyko z wiekiem. Im bardziej inwestor zbliża się do wieku emerytalnego, tym bezpieczniejszą strategię musi przyjmować jego fundusz.
W ustawie o Pracowniczych Planach Kapitałowych znajdziemy również dokładne wytyczne dotyczące samych instrumentów, w jakie fundusze będą mogły inwestować.
Ustawodawca dzieli instrumenty na część dłużną i część udziałową portfela inwestycyjnego.
Do części dłużnej zaliczamy:
- obligacje,
- bony skarbowe,
- depozyty bankowe,
- listy zastawne,
- certyfikaty depozytowe
Wszystkie te instrumenty należą do grupy bezpiecznej, gdzie ryzyko jest zminimalizowane, ale i zysk ograniczony.
Druga, bardziej ryzykowna, część udziałowa to:
- akcje,
- prawa do akcji,
- prawa poboru lub inne udziałowe instrumenty emitowane przez spółki notowane na giełdzie.
PPK mogą inwestować również w instrumenty poza Polską, ale łączna wartość inwestycji lokowana zagranicą nie może przekroczyć 30%.
Jakie opłaty za zarządzanie PPK mogą pobierać TFI, zakłady ubezpieczeń i towarzystwa emerytalne?
Za zarządzanie pieniędzmi, fundusze będą pobierać opłaty, ale nie będą one mogły być większe niż 0,5 proc. wartości aktywów netto w skali roku. Ustawa nakłada również całkowity limit opłat pobieranych przez instytucje finansowe w wysokości do 0,6 proc. wartości aktywów netto takiej instytucji.
Kiedy nastąpi wypłata środków zgromadzonych na koncie PPK?
Chociaż wiek emerytalny w Polsce jest zróżnicowany ze względu na płeć, to ustawa o Pracowniczych Planach Kapitałowych przewiduje jeden wiek dla kobiet i mężczyzn w ramach zasady równego traktowania w momencie wypłacania środków z programu już w 60. roku życia. Członek programu będzie mógł wypłacić 25% środków jednorazowo, natomiast pozostałe 75% w 120 ratach wypłacanych przez kolejne 10 lat.
Większość programów emerytalnych działa na tej samej zasadzie – ulgi podatkowe lub bonusy obowiązują tylko w sytuacji, gdy środki wypłacane są dopiero w wieku emerytalnym. Pracownicze Plany Kapitałowe mają się kierować dokładnie tą samą zasadą, a wyjście z programu wcześniej będzie bardzo odczuwalne.
W razie wcześniejszej wypłaty środków, właściciel konta będzie zmuszony do zapłaty podatku dochodowego od 100% wartości własnych składek oraz podatku dochodowego od 70% części finansowanej przez pracodawcę. Pozostałe 30% z części finansowanej przez pracodawcę trafi do ZUS jako należna składka zapisana na indywidualnym koncie. Dodatkowo utracone zostaną również wszystkie środki wpłacone przez państwo w ramach dopłat rocznych oraz opłaty powitalnej.
Ustawa określa również tzw. sytuacje awaryjną, która pozwoli sięgnąć po środki z PPK nieco wcześniej. Można będzie wypłacić całość zgromadzonych środków, by sfinansować wkład własny na zakup pierwszego mieszkania lub domu na kredyt (jednak pieniądze będą musiały zostać z powrotem wpłacone w maksymalnie 15 lat) lub w przypadku poważnych problemów zdrowotnych zdefiniowanych w ustawie (wtedy będzie można przed 60. rokiem życia wypłacić jednorazowo 25% środków bez jakichkolwiek konsekwencji).
Dobrowolność z wnioskiem co 4 lata
Ustawodawcy podkreślają na każdym kroku, że PPK będzie dobrowolnym systemem oszczędzania. Jest to prawda, jednak dobrowolne będzie nie zapisanie się do systemu, a wypisanie się z niego.
Osoba poniżej 55. roku życia zatrudniona w firmie przez minimum kwartał i odprowadzająca składki na ZUS, zostanie zapisana do systemu PPK automatycznie. Z kolei osoby w przedziale wiekowym 55 – 70 lat będą zapisywane do PPK na podstawie wniosku.
Dlaczego zatem mówimy o dobrowolności, jeśli zostaniemy automatycznie zapisani do PPK? Ponieważ każdy będzie mógł się z nowego systemu wypisać. W tym celu trzeba będzie złożyć wniosek i ponawiać go co 4 lata (nawet jeśli wcześniej złożyliśmy wniosek o rezygnację). System jest zatem teoretycznie dobrowolny, ale co 4 lata musimy pilnować formalności i wypełniać odpowiedni wniosek.
Pracownicze Plany Kapitałowe – od kiedy wejdą w życie?
Aktualnie wszystko wskazuje na to, że Pracownicze Plany Kapitałowe zaczną wchodzić w życie stopniowo od 1 lipca 2019 roku.
Obowiązek zapisywania pracowników do Pracowniczych Planów Kapitałowych będą mieć najpierw najwięksi pracodawcy, zatrudniający powyżej 250 pracowników – ci będą wprowadzać PPK już od lipca 2019 roku. Od 1 stycznia 2020 roku PPK obejmą podmioty zatrudniające co najmniej 50 osób, od 1 lipca 2020 roku zatrudniające co najmniej 20 osób, a wszystkie pozostałe podmioty będą objęte ustawą najpóźniej od 1 stycznia 2021 r.
PPK nie dla przedsiębiorców
Nadchodząca reforma emerytalna omija drobnych przedsiębiorców pomimo faktu, że przeciętna emerytura przedsiębiorcy wynosi zaledwie niewiele ponad 1700 zł brutto i jest o 18 proc. niższa od tej wypłacanej z ZUS. Zwiększa jednak limit wpłat na IKZE dla każdego przedsiębiorcy, który z tego rozwiązania korzysta. Więcej na ten temat pisaliśmy w artykule: "Emerytura a działalność gospodarcza".
