Przeczytasz w 4 min.
Jak sporządzić testament, precyzyjnie określa kodeks cywilny. Księga czwarta poświęcona spadkom i tytuł III rozporządzenia na wypadek śmierci opisują wszystkie warunki konieczne do stworzenia takiego dokumentu.
Testament – razem czy osobno?
Podstawowa zasada jest taka, że testament może zawierać dyspozycje w sprawie dóbr i świadczeń tylko jednego spadkodawcy, czyli testatora. To oznacza, że małżeństwo razem nie napisze testamentu i nie obdzieli dzieci czy innych osób wspólnym czy nawet odrębnym majątkiem. Muszą to zrobić oddzielnie.
Druga ważna zasada jest taka, że testament może sporządzić tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, czyli według kodeksu cywilnego pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona.
Od czego zacząć, czyli jak powołać do spadku?
Testament powinien przede wszystkim określać, kto otrzyma spadek, poprzez użycie zwykłego sformułowania: „do spadku powołuję…” Tu spadkodawca wymienia jedną lub kilka osób fizycznych - spośród rodziny, krewnych, przyjaciół, znajomych, sąsiadów. Spadkobiercą może być nawet organizacja społeczna czy fundacja. Testator korzysta tu z pełnej swobody i ma prawo wyeliminować nawet najbliższego członka rodziny ze spadku, gdy np. syn zdaniem testatora był niewdzięczny, nie opiekował się rodzicem w chorobie czy przehulał już własny majątek.
Jeśli testament ustanawia kilku spadkobierców, należy wskazać, komu i w jakich częściach przysługują obdzielane dobra. Spadkodawca może to zrobić, wymieniając dzielone składniki majątku. Jeśli takiego postanowienia zabraknie, wszyscy sukcesorzy dziedziczą w częściach równych.
Pisemnie, ustnie czy u notariusza, czyli jak zadysponować majątkiem?
Testamenty dzielą się na zwykłe i szczególne. Te pierwsze mają trzy formy gdy:
- spadkodawca napisze go w całości pismem odręcznym, podpisze i opatrzy datą,
- notariusz sporządzi akt notarialny nawet w domu spadkodawcy,
- spadkodawca ustnie oświadczy swoją ostatnią wolę w obecności dwóch świadków wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.
Testament szczególny przewidziany jest na nadzwyczajne sytuacje. Najczęstsza dotyczy obawy rychłej śmierci spadkodawcy albo gdy nie można zachować zwykłej formy tego dokumentu. Wtedy spadkodawca wypowiada ostatnią wolę ustnie w obecności co najmniej trzech świadków. Treść testamentu stwierdza się w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisuje oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, podaje miejsce i daty oświadczenia oraz sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.
Szczególne testamenty są także dopuszczalne podczas podróży na polskim statku morskim lub w samolocie oraz wojskowe. Te wyjątkowe formy tracą jednak moc po sześciu miesiącach od ustania okoliczności, które uzasadniały użycie tej postaci dokumentu, chyba że spadkodawca wcześniej zmarł.
O czym warto pamiętać pisząc testament?
Sporządzający ostatnią wolę ma prawo w testamencie zobowiązać spadkobiercę, aby spełnił świadczenie majątkowe na rzecz oznaczonej osoby, np. przekazywał co miesiąc określoną sumę na rzecz wskazanej osoby. Testament wolno w każdym czasie odwołać, niszcząc sporządzony wcześniej dokument, zmieniając w nim poszczególne postanowienia lub pisząc nowy. Dlatego ważne jest, aby nową lub zmodyfikowaną treść opatrzyć datą. Dzięki temu będzie wiadomo, który dokument jest najpóźniejszy i zawiera ostatnią dyspozycję rozporządzającego majątkiem. Niewykluczone jednak, że spadkobiercy będą ją kwestionować.
Kiedy testament może być nieważny?
Testament będzie nieważny, jeżeli został sporządzony:
- w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli przez spadkodawcę,
- pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby testator nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści,
- pod wpływem groźby.
To, czy testament jest ważny leży w gestii sądu, o ile oczywiście sprawa o ustalenie jego ważności do niego trafi. Należy jednak pamiętać o tym, że zainteresowani dziedziczeniem mają tylko 3 lata na to, aby powołać się na którąś z tych przeszkód przy rozporządzeniu majątkowym spadkodawcy.
