Przeczytasz w 4 min.
Omawiając odsetki ustawowe, czyli odsetki kapitałowe należy je odróżnić od odsetek ustawowych za opóźnienie. Oba rodzaje są opisane w kodeksie cywilnym, jednak ich funkcje są odmienne.
Odsetki ustawowe (odsetki kapitałowe) opisano w art. 359 kodeksu cywilnego, z którego wynika, że odsetki od danej sumy pieniężnej należą się wierzycielowi, gdy wynika to z czynności prawnej (jaką może być zawarcie umowy pożyczki), z orzeczenia sądu lub innego uprawnionego organu, a także, gdy wynika to z ustawy (z kodeksu cywilnego lub innej wskazanej przez ustawodawcę).
Ponadto kodeks cywilny dodatkowo reguluje górny limit odsetek kapitałowych. Takie rozwiązanie chroni stronę zadłużającą się na wypadek, gdyby wierzyciel chciał zaproponować w umowie pożyczki warunki stawiające dłużnika w niekorzystnej sytuacji. Z ustawy wynika, że maksymalna wysokość odsetek kapitałowych, w stosunku rocznym nie może przekraczać dwukrotności obowiązujących odsetek kapitałowych. To tak zwane odsetki maksymalne.
Ich wysokość jest zmienna w czasie, a wynika z cyklicznych decyzji Rady Polityki Pieniężnej (RPP) Narodowego Banku Polskiego, które następnie są publikowane w formie obwieszczenia ministra sprawiedliwości w Monitorze Polskim. Aktualne obwieszczenia opisujemy TUTAJ
Wspomniane powyżej odsetki ustawowe za opóźnienie są opisane w art. 481 kodeksu cywilnego. Zagadnienie opisujemy szczegółowo w tym artykule. Tutaj znajdziesz aktualne stawki.
Odsetki ustawowe 2023 – aktualne stawki
Dynamiczna polityka NBP w ostatnich dwóch latach wprowadziła częste zmiany odsetek kapitałowych. Wpływ na niektóre ruchy miała z pewnością pandemia oraz atak Rosji na Ukrainę. Nie bez znaczenia są także przeprowadzone nowelizacje prawa w zakresie ustaw dotyczących zasad pożyczania czy wybory parlamentarne w 2023 roku. Bardziej zdecydowane ruchy rozpoczęły się od podniesienia stóp procentowych, a w efekcie odsetek kapitałowych do poziomu 4.00 proc. (od 7 października 2021 roku). Od tamtego czasu aż do ostatniej zmiany, odsetki ustawowe zmieniły się aż dwunastokrotnie!
Aktualne odsetki ustawowe 2023 obowiązują od 5 października br. i są równe 9.25 procent.
Jak liczyć odsetki ustawowe
Wysokość odsetek ustawowych wynika ze sposobu ich obliczania. Zgodnie z art. 359 par. 2 kodeksu cywilnego odsetki ustawowe to suma obowiązującej stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego plus 3.5 punktów procentowych. Obowiązująca od września br. stopa referencyjna to 6.00 procent. Należy pamiętać, że ustawa dopuszcza, by odsetki kapitałowe miały inną wartość - jeśli tak uzgodnią strony umowy. Jednak nie mogą one przekraczać opisanych wyżej odsetek maksymalnych (2 razy 9.50 proc. = 19.00 procent).
Konkretna wysokość odsetek ustawowych wyrażona w złotych będzie wynikać więc z aktualnych wartości procentowych odsetek, pożyczonej kwoty oraz terminu spłaty. Im więcej oraz im dłużej musimy oddać, tym wyższe mogą być odsetki kapitałowe.
Odsetki ustawowe – kiedy płacić
Co do zasady odsetki kapitałowe są płatne co roku z dołu. Jednak, jeśli termin płatności danej kwoty jest krótszy niż rok, odsetki są wtedy wymagane razem z zapłatą tej sumy (art. 360 kc).
Odsetki ustawowe – po co istnieją
Warto wiedzieć, że odsetki kapitałowe pełnią przynajmniej dwie role. Z jednej strony to sposób wynagrodzenia wierzyciela, by zrekompensować mu utratę siły nabywczej pożyczonej kwoty – istotne zwłaszcza przy wysokiej inflacji. Z drugiej to forma utrzymania stałego rytmu spłat i przypomnienia dłużnikowi o ciążącym na nim zobowiązaniu.
Odsetki ustawowe a odsetki podatkowe
Warto mieć świadomość, że niezależnie od powyższych odsetek kapitałowych istnieją odsetki od zobowiązań podatkowych. Są one jednak opisane w ustawie Ordynacja podatkowa.
Odsetki ustawowe (kapitałowe) – podstawa prawna
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93) – link
