Podatki i system podatkowy w Polsce od A do Z

Pokaż więcej

Dlaczego płacimy podatki?

Tak jak firma musi generować dochody, aby sprawnie funkcjonować, tak i państwo potrzebuje pieniędzy na bieżącą działalność. Szpitale, drogi, szkoły – wszystko to opiera się na sprawnym systemie podatkowym, dzięki któremu państwowa kasa jest na bieżąco zasilana płaconymi przez nas świadczeniami. Podatki pełnią poza tym funkcję redystrybucyjną, czyli pomagają w wyrównywaniu nierówności społecznych, a ustawowo zapewniona kwota wolna od podatku ma na celu zapewnić ulgę obywatelom, którzy zarabiają najmniej.

Czym są podatki?

Wychodząc z samej definicji, jaką znajdziemy na stronach Ministerstwa Finansów, podatki to z definicji obowiązkowe, bezzwrotne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo lub inne uprawnione do tego instytucje publiczne. Sama definicja podatków nie stanowi większego problemu – ważne jest natomiast zrozumienie jak poszczególne podatki działają w praktyce i jak powinniśmy sobie z nimi radzić.

Rodzaje podatków?

Podatki możemy podzielić na różne kategorie, w zależności od tego:

• jaki jest sposób poboru podatku,
• kto jest opodatkowany (tzw. podmiot opodatkowania) lub
• co podlega opodatkowaniu (tzw. przedmiot opodatkowania).

Aktualnie w Polsce wyróżniamy aż kilkanaście rodzajów podstawowych podatków. Każdy z nich powinien być jasno określony i zrozumiały dla każdego podatnika, a jego pobór powinien być tak zorganizowany, żeby różnica między tym co płaci podatnik, a tym co trafia do skarbu państwa, była jak najmniejsza.

Podatki bezpośrednie 

W swoim życiu będziesz płacić różne podatki, ale niektóre z nich występują dużo częściej niż pozostałe. W zależności od tego czy płacisz je samodzielnie do urzędu skarbowego czy są zawarte w cenie towaru lub usługi, podatki dzielimy na bezpośrednie i pośrednie.

Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) jest podatkiem bezpośrednim, który płacą osoby fizyczne od uzyskanych dochodów. Jest kilka form opodatkowania, z których może korzystać podatnik:

• skala podatkowa;
• podatek liniowy (dostępny wyłącznie dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą);
• ryczałt ewidencjonowany (dostępny wyłącznie dla osób prowadzących działalność gospodarczą);
• karta podatkowa (dostępny wyłącznie dla osób prowadzących działalność gospodarczą).

Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) jest podatkiem, który obciąża dochody uzyskiwane przez:

• osoby prawne,

• jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek niemających osobowości prawnej (z tym, że podatnikami są spółki kapitałowe w organizacji oraz spółki,

• komandytowo-akcyjne mające siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

• podatkowe grupy kapitałowe (grupy składające się z co najmniej dwóch spółek prawa handlowego mających osobowość prawną, które funkcjonują w związkach kapitałowych i spełniają określone w ustawie warunki),
• spółki niemające osobowości prawnej mające siedzibę lub zarząd w innym państwie, jeżeli zgodnie z przepisami prawa podatkowego tego państwa są traktowane jak osoby prawne i podlegają w tym państwie opodatkowaniu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce ich osiągania.

CIT należy do podatków bezpośrednich, więc jego wartość należy odprowadzić bezpośrednio do urzędu skarbowego na podstawie prowadzonej przez firmę księgowości.

Podatek od nieruchomości jest podatkiem bezpośrednim. Jego płatnikiem może być osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, będące:

• właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych podlegających opodatkowaniu,
• posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych,
• użytkownikami wieczystymi gruntów,
• posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.

Z podatkiem od spadków i darowizn możesz się zetknąć w przypadku otrzymania spadku lub darowizny. Jest to podatek bezpośredni, naliczany od przyrostu masy majątku. Warto pamiętać, że w przypadku tego padatku występuje szereg zwolnień, zarówno przedmiotowych, jak i podmiotowych. 

Podatki pośrednie

Podatek VAT jest jednym z głównych źródeł dochodu budżetu państwa. Nie płacisz go bezpośrednio w urzędzie skarbowym, ale jego wysokość wliczona jest w cenę różnych towarów i usług. Podatek VAT nie ma jednej określonej z góry stawki, więc jego stawka może wynosić 5% 8% lub 23%. Wysokość stawek reguluje skomplikowana i rozbudowana ustawa o VAT, podlegająca częstym nowelizacjom.

Podatek od gier i zakładów wzajemnych odprowadza osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która urządza gry hazardowe na podstawie udzielonej koncesji lub udzielonego zezwolenia.

Z kolei akcyza należy do podatków, które są wliczone w cenę produktu. Płacimy ją kupując produkty energetyczne, napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe, paliwa oraz energię elektryczną. To bardzo istotny element dla budżetu państwa.

Inne podatki

Możesz spotkać się również z podatkiem od czynności cywilnoprawnych, podatkiem rolnym oraz leśnym, podatkiem od środków transportowych, od wydobycia niektórych kopalin, podatkiem tonażowym oraz podatkiem od produkcji okrętowej. Różne podatki mają często wiele różnych stawek, które z kolei są uzależnione od dodatkowych czynników lub mają dodatkowe ulgi. Przy tak skomplikowanym systemie warto w razie wątpliwości skorzystać z pomocy księgowych oraz doradców podatkowych żeby mieć pewność, że podatki są odpowiednio wyliczone i fiskus nie będzie miał żadnych zastrzeżeń co do ich wysokości.